Eerdere nieuwsberichten

The Society for the History of Alchemy and Chemistry invites submissions for the 12th Annual Postgraduate Workshop, to be held on June 3-4, 2021, 10am – 2pm EST.

This year’s theme is “Secrets of Matter, Matters of Secrecy: Concealing (al)chemical Knowledge from Ciphers to the Military Industrial Complex”.

We invite proposals for short, 10-minute virtual presentations related to secrecy in the history of alchemy and chemistry. Please send a 200-300 word proposal along with your CV by February 15th, 2021 to SHAC Student Representative Alison McManus, at studentrep@ambix.org.

More information can be found here. 
________________________________________________________________

Tijdens de laatste (digitale) Algemene Ledenvergadering van de KNCV in juni 2020 is prof. dr. Ernst Homburg benoemd tot lid van verdienste.
Al sinds de oprichting van de Chemie Historische Groep is Ernst Homburg betrokken bij die werkgroep van de KNCV. Van 1999 tot 2009 was hij voorzitter, van 2009 tot 2018 secretaris en sinds 2018 voorzitter en secretaris. Naast zijn jarenlange voorzitterschap van de CHG is hij nu de drijvende kracht in het Nationaal Chemisch Erfgoedprogramma.
Lees meer>>
_____________________________________________________

Prof. dr. Arthur Rörsch overleed op 14 juli 2020. Hij was van 1966 tot 1998 buitengewoon hoogleraar moleculaire genetica en van 1973 tot 1980 gewoon hoogleraar biochemie aan de Universiteit Leiden. Van 1979 tot 1994 was hij lid van de Raad van Bestuur van TNO.
Klik hier voor een terugblik op zijn wetenschappelijke carrière.
__________________________________________________________________________________

Op de website van C2W van dinsdag 1 september 2020 staat het bericht ‘Molecuultheorie 400 jaar oud’ door Henk Kubbinga. Handelend over Isaac Beeckman (1588-1637) die als eerste het concept molecuul introduceerde.
__________________________________________________________________________

In maart 1943 werd voor het Laboratorium voor Algemene en Anorganische Chemie aan de Nieuwe Prinsengracht 126 te Amsterdam een groepsfoto gemaakt. Achterop de foto waren de namen met inkt geschreven. Ook staat er een datum (in potlood) van 18 maart 1943 op. Vooraan op de foto zitten de toenmalige directeur van het laboratorium prof. dr. J.A.A. Ketelaar met naast hem zijn naaste medewerkers, de latere hoogleraren C.H. MacGillavry en H. Gerding. Maar wie zijn de andere mannen en vrouwen op de foto? En hoe is na de Tweede Wereldoorlog hun loopbaan verlopen? Klik hier voor het verhaal over de 18 personen op de foto.

__________________________________________________________________

Dody Janetzky (1914-1996) studeerde scheikunde in Leiden en promoveerde in 1943 in Delft bij Prof. Dr. Ir. P.E. Verkade. Vanwege zijn interesse in reuk- en smaakstoffen kreeg hij door bemiddeling van zijn promotor een baan als parfumeur bij Polak’s Frutal Works in Amersfoort. Na aan het einde van de oorlog korte tijd gewerkt te hebben bij de Nederlandsche Verf-en Chemicaliën Fabriek Delft, volgde direct na de oorlog een aanstelling als Chemisch Technisch Adviseur bij het Rijksbureau voor Chemische en Pharmaceutische Producten. Zijn laatste baan was adjunct-directeur van de Rijksnijverheidsdienst. Bovendien was hij na zijn pensionering tijdelijk voorzitter van de Redactieraad van het Chemisch Weekblad.
Lees meer over deze familiekroniek van een Haagse chemicus en hoe het door Christa Janetzky geschreven boek te bestellen.

_______________________________________________________________________

De digitale versie van het Chemisch Weekblad 1903-1956, de jaargangen 1-52, is vanaf 2020 beschikbaar via de website van de bibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen. Ieder nummer is via deze link als pdf op te vragen.

In opdracht van Unilever R&D Vlaardingen wordt door de Stichting Historie der Techniek - gelieerd aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) - gewerkt aan een vijftal case-studies waarbij Ton van Helvoort de hoofdonderzoeker en -auteur is. De teksten zijn te lezen op de website https://actabiomedica.nl/boeken.html.

Biotechnologie: van wetenschap naar winkelschap revisited: Een historische analyse van de Biotech bij multinational Unilever.
Ton van Helvoort; Eric Berkers; Mila Davids; Stichting Historie der Techniek. Eindhoven: Stichting Historie der Techniek, 2017.

Gesmeerde kennis: een halve eeuw geschiedenis van Unilevers Becel.
Ton van Helvoort; Eric Berkers; Mila Davids; Stichting Historie der Techniek. Eindhoven: Stichting Historie der Techniek, 2017.

Vernieuwend wassen: R & D in Vlaardingen en de detergents-business van Unilever.
Ton van Helvoort; Mila Davids; Harry Lintsen; Stichting Historie der Techniek. Eindhoven: Stichting Historie der Techniek, 2017.

Marktleider met R & D: zichtbare en onzichtbare innovaties in Unilever-margarines.
Ton van Helvoort; Stichting Historie der Techniek. Eindhoven: Stichting Historie der Techniek, 2017.

Versnellen en veranderen: Unilever, katalyse en margarinegrondstoffen.
Ton van Helvoort; Harry Lintsen; Stichting Historie der Techniek. Eindhoven: Stichting Historie der Techniek, 2017.
____________________________________________________________________________

In 1986 verscheen een speciaal Engelstalig nummer van het Chemisch Magazine met als titel ’The Anatomy of Chemical Holland’. Het nummer werd gedigitaliseerd en is als pdf (36 MB) te downloaden. Het bevat de volgende artikelen:

• The Dutch chemical industry in 1986; high-tech and high-chem by Fridus Valkema
• The history of the Dutch chemical industry by Ernst Homburg
• Chemical research at Dutch universities: high quality but low budgets by Fridus Valkema
• The labour market for chemists by Maarten de Hoog
• Instruments in the Netherlands by Ed de Jong
• A fertile breeding ground for biotechnology by Jos van den Broek
• The anatomy of industrial chemical Holland
• Computers in Dutch chemical research by Gerard Kleijwegt
• Chemistry teaching by Wouter Jongepier
• Launching a business in a high-tech country by Jos van den Broek
• Technical advice by Nico Berendsen
• Engineering bureaux in the Netherlands by Nico Berendsen

____________________________________________________________________________

Chemie-historicus Hans van Spronsen bezocht in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw wetenschappelijke en technische musea in Europa. Hij ging op zoek naar wat er was bewaard van de vele ontdekkingen gedaan door generaties scheikundigen en alchemisten. Naast een beschrijving maakte hij zwart-wit foto’s van de musea en van de portretten van de wetenschappers. En van de historische apparatuur, opstellingen, glaswerk en chemicaliënverzamelingen die hij in de musea aantrof. Hij publiceerde met regelmaat in het Chemisch Weekblad over zijn bezoeken. De reeks artikelen werden gebundeld in de volgende twee publicaties:
• J.W. van Spronsen, Historie van de scheikunde in Europese musea, Mededeling No. 141 uit het Rijksmuseum voor de Geschiedenis der Natuurwetenschappen te Leiden, 1973, 106 pp.
• J.W. van Spronsen, Historie van de scheikunde in Europese musea, Deel 2, Mededeling No. 215 uit Museum Boerhaave te Leiden, 1982, 143 pp.

De twee publicaties werden gedigitaliseerd en met toestemming van het Rijksmuseum Boerhaave op deze website gezet. Door te klikken op de titel zijn de publicaties als pdf-bestand ter inzage.

Het Global Institute van hoogleraar fysische chemie en klimaatscepticus Frits Böttcher ontving in de jaren negentig van de twintigste eeuw flinke donaties van verschillende Nederlandse ondernemingen zoals blijkt uit onderzoek in zijn archief. Lees meer in het artikel ‘Hoe Frits Böttcher met steun van tientallen bedrijven de basis legde voor de klimaatscepsis in Nederland’, in de Volkskrant van 22 februari 2020.

___________________________________________________________________________

Jacques Maurits Waisvisz werd geboren op 19 december 1918 in Soerabaja en overleed op 101-jarige leeftijd op 5 februari 2020 te Leiden volgens de overlijdensadvertentie in het dagblad Parool. Hij begon in 1938 met zijn studie wis- en natuurkunde, hoofdvak chemie, aan de Universiteit Leiden. De studie werd onderbroken door de Tweede Wereldoorlog waarin hij in 1942 naar Engeland vluchtte en deel nam aan de strijd tegen de Duitsers. Na de oorlog hervatte hij de studie en behaalde in 1950 zijn doctoraal examen in de organische chemie. Hij trad vervolgens in dienst bij de toenmalige Gist- en Spiritusfabriek te Delft (nu DSM) waar hij tot zijn pensionering in 1984 bleef werken. Daar kon hij zich bezighouden met fundamenteel onderzoek zonder zich om marketing te bekommeren. DSM plaatste in de NRC van 19 februari 2020 een advententie ter nagedachtenis van Jacques Waisvisz.
Samen met Piet Struijk (hoofd microbiologisch laboratorium) werkte Jacques Waisvisz aan een programma om nieuwe bacteriën te zoeken om natuurlijke antischimmels te maken. Deze bacteriën moesten worden gevonden in grondmonsters, die over de gehele wereld werden verzameld. Een grondmonster met de bacterie Streptomyces natalensis uit Zuid-Afrika scheidde de stof natamycine uit, dat een schimmelwerende functie heeft. En zo werd Jacques Waisvisz de ontdekker van natamycine. In 1967 werd bij de Gist- en Spiritusfabriek begonnen met de productie van natamycine uit de Streptomyces natalensis bacteriën in een gecontroleerd fermentatieproces. Natamycine, ook bekendstaand als pimaricin, wordt toegepast in coatings van kaas en worst. Het gaat beschimmelen tegen en verhoogt de houdbaarheid van levensmiddelen.
Meer informatie over Jacques Waisvisz is te vinden op:
 - Een interview uit 2017: Student in oorlogstijd: Jacques Waisvisz.
 - The story of Pimaricin, een video over de ontdekking van natamycine.
 - Jacques Waisvisz 1918-2020, in de rubriek ‘Eeuwig leven’ in de Volkskrant van 2 maart 2020.
 - Jacques Waisvisz (1918-2020) wilde niet onderduiken, maar vechten, NRC van 13 maart 2020.
____________________________________________________________________________

Tienen besteedt dit jaar aandacht aan de citroenzuurproductie. Het is precies honderd jaar geleden dat een industrieel procedé werd bedacht om citroenzuur te maken zonder citroenen.
In het Suikermuseum van Tienen loopt de tentoonstelling '100 jaar zuur uit zoet. De geschiedenis van Citrique Belge', verlengd tot 26 april 2020. Bij de tentoonstelling is het geïllustreerde boek ‘100 jaar van zoet naar zuur. De geschiedenis van Citrique Belge’ van de hand van Marc Nevens verschenen. Meer informatie daarover is te verkrijgen bij Ilse Janssens van Citrique Belge.
Het Suikermuseum is tot 6 april gesloten wegens het coronavirus.

_____________________________________________________________________________

De voor zaterdag 14 maart 2020 geplande bijeenkomst met de voordracht van ir. Jan van der Mastt over Jacques van Marken (1845-1906), de stichter van de Gist- en Spiritusfabriek te Delft, werd afgelast wegens de coronaviruscrisis. De titel van de lezing luidt: ‘Jacques van Marken: sociaal ingenieur en visionair’. De bijeenkomst werd georganiseerd door de vereniging Histechnica en de KIVI afdeling Geschiedenis der Techniek en zou plaatsvinden in het Science Centre van de TU Delft, Mijnbouwstraat 120, Delft.
Meer informatie staat in de bijlage of op de website van Histechnica.
_______________________________________________________________________________

De DSM in Delft vierde in 2019 het 150 jaar bestaan met een historische tentoonstelling onder de titel '150 jaar Gist'. Jacques van Marken richtte de Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek op die sinds 1998 een onderdeel is van de DSM. De expositie werd gehouden in het historische Grote Kantoor langs de Wateringseweg dat in 1907 werd gebouwd. Het Grote Kantoor werd in 2019 gekozen als locatie van het Nationaal Chemisch Erfgoed. Een route door de expositie voerde langs de thema's Aartsvaders, Fabrieksbode, Agnetapark, Bedrijfsgeschiedenis, Reclame, de Mens in het Bedrijf en Sociaal Ondernemen Toen en Nu. De expositie was te bezoeken tot 15 december 2019. Parallel liep de tweede tentoonstelling 'Klein leven, grote impact' over microbiologie en biotechnologie. _________________________________________________________________

De tiende Society for the History of Alchemy and Chemistry Post-Graduate Workshop werd gehouden van donderdagavond 28 november tot zaterdag 30 november 2019 in de Embassy of the Free Mind, Amsterdam. Het program "Society and the Creation of (al)Chemical Knowledge" kan hier worden gedownload. 
Op vrijdagmiddag 29 november hield Marieke Hendriksen de keynote presentatie “(No) Laughing Matter: Alchemy between Academy and Society”.
______________________________________________________________________

Tijdens het op 8 november 2019 te Leuven gehouden symposium '100 jaar Chemische Industrieën in de Lage Landen' hield prof. dr. Ernst Homburg de lezing 'Historiografie van de chemische industrie: wat voor geschiedenissen zijn er, en waar is behoefte aan?'. De sheets van de lezing zijn als pdf-bestand hier te downloaden. In de lezing wordt een overzicht gegeven van de verschillende benaderingen om de geschiedenis van de chemische industrie te beschrijven, hetgeen wordt geïllustreerd met voorbeelden van beschreven studies in boekvorm.
_____________________________________________________________________________

Symposium op vrijdag 8 november 2019 te Leuven

Alle subsectoren van de chemische industrie hebben de laatste eeuw een enorme ontwikkeling doorgemaakt, zowel in grondstoffen, productietechnieken als in eindproducten. Het symposium werd samen georganiseerd door de CHG en de Sectie Historiek van de KVCV. In de folder staat de informatie over het programma en over de locatie.
Klik hier voor de introductie van de zes sprekers en een samenvatting van hun voordrachten. 

________________________________________________________________________________

Op vrijdagmiddag 14 juni 2019 organiseerde de CHG samen met de Werkgroep Industrieel Erfgoed Limburg een excursie naar de DSM / Chemelot campus in Geleen, waar met name het "oud chemische erfgoed" uit de jaren 1930-1960 werd bezocht zoals het Centraal Laboratorium, de zwavelzuur- en nitraatfabrieken e.d. Vooraf gegaan door lezingen over het verleden en de toekomst van het complex. Klik hier voor een foto van de deelnemers en de power presentatie van Ernst Homburg.
________________________________________________________________________

Op 26 april 2019 nam Ernst Homburg afscheid als hoogleraar ‘Geschiedenis van Wetenschap en Techniek’. Deze leerstoel in de faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen aan de Universiteit Maastricht is in 2002 ingesteld door de Stichting Historie der Techniek.
Op vrijdag 26 april hield hij om 16:00 uur in de Aula van de Universiteit Maastricht zijn afscheidsrede, getiteld:
“Verhalen van de Oude Berg: wetenschap, techniek, industrie en politiek in de Euregio” (zie bijlage 1).
Voorafgaand aan de afscheidsrede was er vanaf 13:00 uur een afscheidssymposium, getiteld: “Historisch ambacht en moderne chemie. Een symposium bij het afscheid van Ernst Homburg” (zie bijlage 2).

Klik hier voor een verslag met enkele foto's van de bijeenkomst. 
_________________________________________________________________________

Jan van der Mast schreef een uitgebreide biografie over Jacques van Marken. De eerste sociaal ondernemer van Nederland. Van Marken was de stichter van de Gist- en Spiritusfabriek te Delft.

Aafje Looijenga-Vos overleed op 90-jarige leeftijd op 4 november 2018. De European Crystallographic Association publiceerde een necrologie op haar website. Opgesteld door Bram Schierbeek, penningmeester van de Nederlandse Vereniging voor Kristallografie (NVK). Met toestemming is de Nederlandse versie van de necrologie op de CHG-website geplaatst. 

In het Rijksmuseum Boerhaave was van 30 november 2018 tot 1 september 2019 de tentoonstelling 'Herman Boerhaave & de Gouden Eeuw van de wetenschap' te zien. Het museum vierde hiermee het 350ste geboortejaar van de naamgever.

In de rubriek 'Het eeuwige leven' stond in de Volkskrant van 14 september 2018 een levensbeschrijving van John Vlek (1942-2018) met als titel 'Laatste telg van een Delftse jeneverdynastie'. De jeneverstokerij Vlek & Co fuseerde in 1972 met de Schiedamse distilleerder Herman Jansen. 

In september 2018 is het 100 jaar geleden dat een staalindustrie werd gesticht in Nederland. Klik hier voor een artikel van Peter de Waard in de Volkskrant van 20 september 2018 voor meer achtergrond over ‘100 jaar Hoogovens’. Het Museum Kennemerland en Stadhuis Beverwijk organiseren exposities rond het 100-jarig bestaan.
Bij uitgeverij THOTH verscheen voor het jubileum het boek ‘Door staal gedreven. Van Hoogovens tot Tata Steel 1918-2018’ geschreven door Bram Bouwens, Joost Dankers, Yvonne van Mil, Reinout Rutte, Keetie Sluyterman en Jaap Verheul.
___________________________________________________________________________