Crutzen, P.J.

• Paul Jozef Crutzen (3-12-1933 / 28-1-2021) was geboren in Amsterdam en in 1958 naar Zweden verhuisd. Hij promoveerde als metereoloog in 1973 aan de Universiteit van Stockholm, was werkzaam bij diverse buitenlandse instituten en vanaf 1980 hoofd van het departement voor atmosferische chemie van het Max Planck Instituut in Mainz.

• Paul Crutzen, Mario J. Molina en F. Sherwood Rowland kregen de Nobelprijs voor chemie in 1995 'for their work in atmospheric chemistry, particularly concerning the formation and decomposition of ozone'. In het oktobernummer van het Chemisch Weekblad in 1995 werd de toekenning gezien als een erkenning van de atmosferische chemie.
• In januari 1996 hield Crutzen een Studium Generale lezing in Eindhoven en behandelde tijdens zijn voordracht de chemische processen in de atmosfeer. Henk van Breukelen en Martien Haanepen schreven in het Chemisch Magazine van maart 1996 (p. 81) een verslag van de lezing. 
• In het Chemisch Weekblad van 30 november 48, 2 (1996) gaven hoogleraren inzicht in hun persoonlijke belevenis van de wetenschap in reactie op die van prof. dr. P.W. Atkins van de Universiteit Oxford. Crutzen drukte zich als volgt uit:
  ‘Bij een wetenschappelijke ontdekking krijg ik een soort schoonheidsgevoel, maar dat gaat snel voorbij. Wetenschappers zijn ook een kunstenaars. Het grote verschil met kunst is dat wetenschap de toekomst van mensen kan beïnvloeden, ten goede en ten slechte. Liefst ten goede natuurlijk. Ik hoop bijvoorbeeld met klimaatonderzoek de mensen te waarschuwen voor de effecten van menselijke activiteiten op de atmosfeerchemie. Tsjaikovski kan dat niet. Per toeval ben ik in het onderzoek van de ozonproblematiek gerold. Vanaf 1930 dacht men dat er niks meer te ontdekken viel. De stand van zaken was hopeloos ouderwets. In het begin ging het mij puur om de wetenschappelijke interesse. Maar later is er duidelijk een sociaal element bijgekomen. Je wordt erg begaan met het lot van de mensen in de toekomst. Ik heb een kleinzoon, en dan ga je daar toch steeds meer aan denken. Het thema laat me ook niet meer los.’
• Crutzen was van 1997 tot 2002 deeltijdhoogleraar aeronomie aan het Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Utrecht (IMAU) van de Universiteit Utrecht. Namens het IMAU schreef prof. Thomas Röckmann een In memoriam: Paul Crutzen (1933 - 2021) ontdekte dat de mens de ozonlaag beïnvloedt. 
• Op 28 januari 2021 overleed Paul Crutzen in Duitsland waar hij jarenlang had gewerkt. Als Nobelprijswinnaar chemie in 1995 werd in het NOS nieuws en in kranten stilgestaan bij zijn heengaan. Hij was erelid van de KNCV. Martijn van Calmthout schreef in de Volkskrant van 29 januari een slotakkoord over 'de man die als atmosfeerchemicus zo nu en dan de wereld redde'. Het is tevens een biografie. 
  Ook in het C2W verscheen op 5 februari 2021 een In memoriam, opgesteld door Pauline van Schayck. 

Hieronder een selectie van biografische en wetenschappelijke gegevens over Paul Crutzen die online beschikbaar zijn.

• Paul Crutzen: Curriculum vitae, website Max-Planck-Institute for Chemistry Department of Atmospheric Chemistry.

• Crutzen was de derde Nederlander aan wie, in 1995, de Nobelprijs voor chemie werd toegekend. Zie: Nobelprijsorganisatie, Biografie van Nobelprijswinnaars in de chemie: Paul J. Crutzen (1995).

• Aan Paul Crutzen werd in januari 2013 een eredoctoraat van de Universiteit Maastricht toegekend.

• Paul Crutzen (geboren in 1933, overleden in 2021), biografie in de Nederlandstalige Wikipedia.
• Paul Jozef Crutzen, Engelstalige biografie in de internationale Wikipedia.
• Paul Josef Crutzen, korte biografie in de Duitstalige Wikipedia.
• Peter Builtjes, ‘Crutzen en de ozonlaag’, in: Chemie achter de Dijken uitgegeven in 2001 door KNAW/KNCV.

• Paul J. Crutzen, 'How the atmosphere keeps itself clean and how this is affected by human activities', Pure Applied Chemistry, 1998, Vol. 70, No. 7, pp. 1319-1326. Review artikel, als pdf-bestand te downloaden van de IUPAC-website met publicaties.

• Prof. P.J. Crutzen, Gewoon hoogleraar Aeronomie, Tabellarisch overzicht op de website Catalogus Professorum Academiæ Rheno-Traiectinæ met Utrechtse hoogleraren.
• Crutzen werd op 17 oktober 2017 tot erelid van de KNCV benoemd.
• Paul Crutzen in: Hans van Maanen, De eerste stap in de wetenschap, Interviews met geleerden, Amsterdam, 2011, p. 91-95. De eerste publicatie was: 'The influence of Nitrogen Oxides on the Atmospheric Ozone Content', Quarterly Journal of the Royal Metereological Society 96 (1970) 320-325.

______________________________________________________________________________________

Aangepast 18-2-2021