Symposium Kleurstof en chemie in historisch perspectief op 30 september 2022 in het TextielMuseum Tilburg
Onthulling Nationaal Chemisch Erfgoed op dinsdag 21 juni 2022 in Leiden
13e ICHC in 2023 in Vilnius - Call for Papers
Publicatie: De sterkwaterstokerij in Amsterdam in de zeventiende en achttiende eeuw
Tentoonstelling over kleurstoffen in het TextielMuseum in Tilburg
Verslag van symposium Destillatie – vroeger en nu van 27 mei 2022 in Schiedam
Paul Balduck, Mijlpalen in de ontdekking van kunstmeststoffen
Recensie van Een gedreven buitenstaander van Rob van den Berg
Recensie van De Chemist van Henk Vermande
De scheikunstenaar. Promotie Ulco Kooystra op 13 december 2021 in Groningen
Biografie van J.H. van 't Hoff door Rob van den Berg
Promotie Henk Vermande op 21 oktober 2021 in Maastricht
Chemisch erfgoed van de Universiteit van Amsterdam bewaard
Nominaties Nationaal Chemisch Erfgoed
Chemisch Weekblad gedigitaliseerd en 1903-1956 digitaal beschikbaar
Onthulling Nationaal Chemisch Erfgoed in 2022
De onthulling van het vijfde Nationaal Chemisch Erfgoed als onderdeel van de KNCV Meet & Greet op dinsdagmiddag 21 juni 2022 vond plaats in het Rijksmuseum Boerhaave. Dit jaar betreft het erfgoed het pand aan het Rapenburg 31 te Leiden, dat vroeger in bezit is geweest van zowel Franciscus Sylvius (1614-1672) als Herman Boerhaave (1668-1738). Aan de muur van het pand is nevenstaande inscriptie te lezen.
Op de C2W website staat het artikel ‘Laboratorium aan huis in Leiden’ van Esther Thole van 7 juni 2022 over het pand. Wetenschapshistoricus Ruben Verwaal geeft daarin zijn visie op het werk van Sylvius en Boerhaave.
______________________________________________________________________
13 ICHC in 2023 in Vilnius
First Call for Papers 13th International Conference on History of Chemistry (ICHC), Vilnius 23-26 May 2023.
Deadline 1 december 2022. Lees meer voor details over de bijeenkomst in de pdf-bijlage.
Wegens de coronapandemie was de conferentie uitgesteld tot 2023. Zie de website https://www.ichc2023vilnius.chgf.vu.lt/.
________________________________________________________________
De sterkwaterstokerij in Amsterdam in de zeventiende en achttiende eeuw
Een artikel van Henk Vermande en Ernst Homburg in het maandblad Amstelodamum.
Sterkwater – aqua fortis – was salpeterzuur. Het is het eerste minerale zuur dat werd ontdekt. Alle metalen lossen erin op, behalve goud. Dat maakt dit minerale zuur bijzonder bruikbaar voor goudsmeden, muntmeesters, etsers en kopergieters. In de zeventiende eeuw werden de meeste chemicaliën kleinschalig door apothekers – en later ook door ‘chemisten’– geproduceerd. In die periode ontwikkelde de sterkwaterstokerij in Amsterdam zich echter tot een afzonderlijke en toonaangevende producent van chemicaliën. Daarmee is de sterkwaterstokerij één van de oudste voorlopers van de chemische industrie. Amsterdam leverde tot ver in de achttiende eeuw sterkwater van hoge kwaliteit aan binnen- en buitenland. Lees meer>>
________________________________________________________________
Tentoonstelling over kleurstoffen in het TextielMuseum te Tilburg
In het TextielMuseum in Tilburg loopt van 9 april t/m 2 oktober 2022 de tentoonstelling ‘Kleurstof’. De wereld van kleuren in gebruik voor textiel wordt geëxposeerd met informatie over een aantal natuurlijke en synthetische kleurstoffen. Over aniline, bacterie, blauwhout, wede, indigo, zeewier, modder, onkruid, kastanje, acid yellow, kurkuma, cochenille, koolteer, meekrap en runderbloed. Dit wordt gecombineerd met voorbeelden van het verven van materialen met die kleurstoffen. In de Volkskrant van 1 mei 2022 stond een uitgebreide recensie van de tentoonstelling.
________________________________________________________________________
Destillatie – vroeger en nu
Op vrijdag 27 mei 2022 organiseerde de Chemie-Historische Groep (CHG) van de KNCV in het Nationaal Jenevermuseum Schiedam een minisymposium over “Destillatie – vroeger en nu”. Klik hier voor het programma. Een verslag met enkele foto's van de bijeenkomst werd opgesteld.
______________________________________________________________________
De scheikunstenaar. Promotie Ulco Kooystra op 13 december 2021 in Groningen
Op 13 december 2021 promoveerde Ulco Kooystra in Groningen op zijn proefschrift ‘De scheikunstenaar - De innovatieve wetenschap van de Groningse hoogleraar Sibrand Stratingh Ez. (1785-1841)’. De promotors waren prof. dr. K. van Berkel en prof. dr. E. Homburg. Het proefschrift verschijnt in druk bij Uitgeverij Verloren.
Voorafgaande aan de promotie werd Ulco Kooystra op zaterdag 11 december geïnterviewd in het NPO 1 radioprogramma Nieuwsweekend. Klik hier voor het audiofragment.
De Groningse hoogleraar scheikunde Sibrand Stratingh (1785-1841) bouwde rond 1830 het eerste elektrisch karretje, een verre voorloper van de elektrische auto. Ook reed hij met een door stoom aangedreven koets door Groningen en omstreken. Maar zijn wetenschappelijk werk omvatte veel meer dan dat. In een tijd waarin er in de Nederlandse wetenschap nauwelijks iets van belang leek te gebeuren, deed hij belangrijk en vernieuwend werk, dat in het buitenland hoog werd aangeslagen.
Het leven en werk van een innovatief geleerde, die voortdurend in de weer was met elektriciteit, stoom, verlichting, knalgasbranders, nieuwe geneesmiddelen, chemische desinfectiemiddelen en nog veel meer.
______________________________________________________
Biografie van J.H. van 't Hoff door Rob van den Berg
Jacobus Henricus van ’t Hoff (1852-1911) was een van Nederlands grootste, maar ook kleurrijkste wetenschappers. Hij ontving de allereerste Nobelprijs voor Scheikunde in 1901. Op 6 oktober 2021 promoveerde Rob van den Berg aan de Universiteit Leiden op het proefschrift ‘Een gedreven buitenstaander: J.H. van 't Hoff de eerste Nobelprijswinnaar voor Scheikunde’. De promotors waren prof. dr. F.H. van Lunteren en prof. dr. D. van Delft. Een inhoudsopgave is via deze link te lezen.
Bij uitgeverij Prometheus te Amsterdam verscheen de 672 pagina’s tellende handelseditie van het proefschrift. Lees meer over de boekaankondiging.
Jan Willem Toering schreef in het C2W Mens & Molecule van februari 2022 een recensie onder de titel Van ’t Hoff: als eerste op het grensvlak van scheikunde en natuurkunde.
_______________________________________________
Promotie Henk Vermande op 21 oktober 2021 in Maastricht op het proefschrift De chemist
Op 21 oktober 2021 om 16:00 uur verdedigde Henk Vermande zijn proefschrift De chemist. De geschiedenis van een verdwenen beroepsgroep, 1600-1820 in de Aula van de Universiteit Maastricht, Minderbroedersberg 4-6, 6211 LK Maastricht. Voorafgaand aan zijn verdediging gaf Henk een presentatie met een toelichting op zijn onderzoek.
De ‘chemist’ positioneerde zich zeker anderhalve eeuw (1670-1820) op de farmaceutische markt als zelfstandige leverancier van ‘chimicalia’ en medicijnen, naast de apotheker en de drogist. Het proefschrift beschrijft de fascinerende geschiedenis van de opkomst, bloei en neergang van de beroepsgroep van de chemisten in Nederland, en de eeuwenlange strijd tussen apothekers en chemisten over de (chemische) geneesmiddelenbereiding.
Tot enige vorm van institutionalisering van het chemistenberoep in de vorm van gereguleerde opleidingen, een corporatieve organisatievorm en een diplomastructuur is het in Nederland nooit gekomen. Dit zal een van de redenen zijn dat er over de chemisten heel weinig bekend is, en het beroep van de chemist in de geschiedschrijving van zowel de farmacie, de chemie als de geneeskunde tussen wal en schip is gevallen. Deze studie vult dit hiaat.
De chemisten hadden een gemeenschappelijk uithangteken: de salamander-in-het-vuur, embleem van de chemische bereiding van geneesmiddelen. De herkomst van dit uithangteken vanuit de alchemie wordt in het proefschrift beschreven.
Het proefschrift verscheen oktober 2021 als handelseditie bij Uitgeverij Verloren (Hilversum). ISBN 9789087049683. Uitvoering paperback. Omvang ca. 664 blz, met register en 53 afbeeldingen.
Op de website C2W schreef Patrick Marx op 17 januari 2022 een recensie met als titel Opkomst en ondergang van de ‘chemist’.
____________________________________________________________________________
Chemisch erfgoed van de Universiteit van Amsterdam bewaard
De laboratoria voor anorganische chemie van de Universiteit van Amsterdam (UvA) legden in de eerste helft van de twintigste eeuw een preparatenverzameling aan. Tot 2019 ontfermden Rick van Vliet en Eddie Alders zich persoonlijk over de collectie. In 2019 werd de Chemie Historische Groep gevraagd om te helpen een permanente plaats te vinden voor dit Nederlandse chemisch erfgoed. De CHG-leden Jacob van Dijk en Kees Plug hebben de chemicaliëncollectie geïnventariseerd en gezocht naar mogelijkheden om die ergens onder te brengen. Dat bleek niet mogelijk in Nederland maar wel bij de Technische Universität Bergakademie Freiberg. In augustus 2021 werd de chemicaliëncollectie overgedragen waardoor deze preparatenverzameling behouden bleef. Op de webpagina 'Bijzondere collectie chemicaliën van bijna 275 preparaten van de UvA' wordt uitgebreid ingegaan op de herkomst, bestemming, inventarisatie en belang van dit chemisch erfgoed.
__________________________________________________________________________
Nationaal Chemisch Erfgoed
Nederland kent een rijke chemische historie, met veel bekende Nobelprijswinnaars en kwalitatief hoogstaand onderzoek. Veel locaties in Nederland kennen dan ook een bijzondere chemische geschiedenis. De Chemie Historische Groep en de KNCV willen belangrijk chemisch erfgoed op de kaart zetten en benoemen tot Nationaal Chemisch Erfgoed. Hiervoor zijn wij blijvend op zoek naar historisch relevante nominaties.
In 2018 werd de Ovale Zaal van het Teylers Museum in Haarlem de eerste chemische erfgoed locatie, waar M. van Marum experimenteerde. In 2019 werd gekozen als het tweede chemische erfgoed: het Grote Kantoor van Gist-brocades op de DSM-site in Delft. In 2020 werd het Chemisch Laboratorium in het bastion Sonnenborgh in Utrecht de derde locatie. Hier begon de chemicus Johann Conrad Barchusen in 1695 met zijn experimenten. Als vierde locatie werd in 2021 het voormalig Chemisch Laboratorium aan de Groenburgwal in Amsterdam gekozen, waar J.H. van 't Hoff werkte. Als vijfde locatie het voormalige woonhuis van Franciscus de le Boë (Sylvius) en Herman Boerhaave, het pand Rapenburg 31 te Leiden.
________________________________________________________________
Chemisch Weekblad gedigitaliseerd
Een bijzondere erfenis: Chemisch Weekblad gedigitaliseerd
Uit de erfenis van Hans van Spronsen verkreeg de Chemie Historische Groep jaargangen van het Chemisch Weekblad en het Chemisch Magazine over de periode 1908-1999 in haar bezit. Met financiële steun van de KNCV en een privédonatie werd het Chemisch Weekblad gedigitaliseerd. Het totale bestand omvat ruim 500 pdf-files op kwartaalniveau met een totale omvang van 12,5 Gigabyte. Momenteel wordt gewerkt hoe de bestanden direct beschikbaar kunnen worden gemaakt. Voorlopig zijn de bestanden echter reeds te raadplegen via een Dropbox-folder en via deze link toegankelijk.
De digitale versie van het Chemisch Weekblad 1903-1956, de jaargangen 1-52, is vanaf 2020 beschikbaar via de website van de bibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen. Ieder nummer is via deze link als pdf op te vragen.