De begintijd van de scheikunde aan de Universiteit Leiden
Historie van Organon
In memoriam prof. dr. ir. Cornelis (Kees) Boelhouwer
Tentoonstelling 'Honger naar metalen' in Laren
De eerste Nederlandse promovenda in de chemie
Voordracht over Een eeuw chemische technologie in Nederland (zie de links hieronder)
Verslag symposium Materials and Methods in the History of Chemistry in Utrecht
Verslag symposium Kleurstof en chemie in historisch perspectief in het TextielMuseum Tilburg
Boek: Een eeuw chemische technologie in Nederland
Onthulling Nationaal Chemisch Erfgoed op dinsdag 21 juni 2022 in Leiden
13e ICHC in 2023 in Vilnius
Nominaties Nationaal Chemisch Erfgoed
Chemisch Weekblad gedigitaliseerd en 1903-1956 digitaal beschikbaar
De begintijd van de scheikunde aan de Universiteit Leiden
Het voormalige woonhuis van zowel Franciscus Sylvius (1614-1672) als Herman Boerhaave (1668-1738) in Leiden werd in 2022 uitverkoren tot Nationaal Chemisch Erfgoed. Dat richtte de blik op het begin van de vak scheikunde in Nederland. Maar in de tijd tussen hen beiden stond de ontwikkeling niet stil en verschenen er enkele Disputatio chemico-medica’s over de werking van het menselijk lichaam. De rol van drie medische studenten Martinus Carceus, Herman Lufneu en met name Paulus von der Lahr, wordt in dit artikel bezien. Elk van deze studenten heeft disputaties met een sterke chemische connotatie op zijn naam staan in de periode dat er voor scheikunde een (zelfstandige) leerstoel werd ingesteld met Carel de Maets (1640 -1690) als hoogleraar. Lees meer>>
___________________________________________________________________
Historie van Organon
In 2023 is het 100 jaar geleden dat Organon werd opgericht. Dat feit zal op 22 juni aanstaande door de KNCV en CHG worden herdacht met een bijeenkomst in Oss. In oktober 1993 wijdde het Chemisch Magazine een speciaal nummer aan 70 jaar innovatie bij Organon met de volgende zeven artikelen over onderzoek en ontwikkeling:
• Zeventig jaar 'in search of excellence'
• Research aan anticonceptiepil blijft noodzakelijk
• De juiste dosis, op de juiste plaats op het juiste tijdstip
• Psychofarmaca helpen goed, maar genezen niet
• Biotechnologie vernieuwt geneesmiddelenpakket
• Een computer is een krachtig hulpmiddel, maar verricht geen wonderen
• Van idee tot medicijn: 'A long and winding road'
Het nummer is als pdf-bestand hier te downloden. In de marge van de artikelen worden tevens de hoogtepunten uit de historie van Organon vanaf 1923 opgetekend. Zoals de inzameling van waardeloze urine voor de productie van waardevolle vruchtbaarheidshormonen.
In 1962 startte Organon in Oss met de productie van de anticonceptiepil Lyndiol, een van de chemische innovaties die de afgelopen 100 jaar grote maatschappelijke impact heeft gehad volgens de VNCI. Zie:
Marloes Hooimeijer, ‘Slik de pil en doe wat je wil’, Chemie Magazine januari 2018, p. 14-18.
__________________________________________________________________
In memoriam prof. dr. ir. Cornelis (Kees) Boelhouwer
Op 26 december 2022 overleed emeritus prof. dr. ir. Cornelis (Kees) Boelhouwer op 99-jarige leeftijd. Hij was van 1962 tot 1987 hoogleraar chemische technologie aan de Universiteit van Amsterdam. Prof. dr. Jacob Moulijn, zijn leerling en enkele jaren opvolger in Amsterdam, sprak tijdens de afscheidsdienst. Diens tekst, rijk voorzien van foto’s uit de carrière van Kees Boelhouwer, is als pdf-bestand beschikbaar gesteld.
________________________________________________________________
Tentoonstelling 'Honger naar metalen'
De wisseltentoonstelling in het Geologisch Museum Hofland te Laren (NH) heeft als titel ‘Honger naar metalen’. In de tentoonstelling wordt onder meer de winning van diverse metalen uit ertsen uiteengezet. Van ijzer, koper en aluminium tot de zeldzame aardmetalen. De tentoonstelling loopt tot juni 2023.
______________________________________________________________________
De eerste Nederlandse promovenda in de chemie
Geertruida van Maarseveen was de eerste Nederlandse vrouw die op 23-jarige leeftijd in 1897 promoveerde in de chemie. De promotie vond plaats aan de Universiteit van Zurich. In een boekenerfenis kwam haar proefschrift tevoorschijn en dat vormde de aanleiding om daarop na 125 jaar terug te komen. Jacob van Dijk, Ernst Homburg, Kees Plug en Eric Wils deden namens de Chemie Historische Groep (CHG) onderzoek naar Geertruida. De bevindingen werden vastgelegd in een artikel (klik hier voor het pdf-bestand). De redactie van het vakblad C2W/Mens & Molecule, toonde belangstelling om het verhaal van Geertruida onder de chemici te verspreiden, middels de website en het tijdschrift. In het decembernummer van 2022 werd door Esther Thole de zoektocht gereconstrueerd. Onder de biografieën op de website is een pagina voor Geertruida aangemaakt, waaraan haar gedigitaliseerde proefschrift is toegevoegd.
____________________________________________________________________________
Voordracht over Een eeuw chemische technologie
Op 26 november 2022 hield Ernst Homburg in Delft een lezing over zijn, samen met Ton van Helvoort en in opdracht van het Hoogewerff-Fonds, geschreven boek ‘Een eeuw chemische technologie in Nederland’.
De bijeenkomst was georganiseerd door de Vereniging Histechnica en door de KIVI afdeling Geschiedenis der Techniek (klik hier voor het convocaat).
De lezing is gestreamd, en staat op YouTube, met links op de websites van Histechnica en KIVI-GdT.
De 44 sheets van de voordracht zijn als pdf-bestand door Ernst Homburg beschikbaar gesteld en op deze website te downloaden.
______________________________________________________________________
Een eeuw chemische technologie in Nederland
Ton van Helvoort en Ernst Homburg: Een eeuw chemische technologie in Nederland (2021). In opdracht van Stichting Hoogewerff-Fonds.
In de afgelopen honderd jaar is de chemische technologie van groot belang geweest bij de economische ontwikkeling van de westerse geïndustrialiseerde wereld. Een eeuw chemische technologie in Nederland biedt een samenvattend overzicht van de ontwikkeling van het betreffende vakgebied tot nu toe, met een focus op de binnenlandse ontwikkelingen in internationale context. Maar inmiddels dienen zich nieuwe vraagstukken en mogelijkheden aan voor chemische technologen. De noodzaak om de CO2-uitstoot die het gevolg is van het gebruik van fossiele brand- en grondstoffen tot een minimum te beperken, vormt een grote uitdaging. De nieuwe vraagstukken liggen met name op het terrein van de onafwendbare energie-transitie en het gebruik van alternatieve grondstoffen voor de chemische industrie.
Dit boek gaat dan ook niet alleen over de afgelopen eeuw. In het slothoofdstuk beschrijven de auteurs de uitdagingen aan de chemie en chemische technologie in de komende jaren. Ze laten daarbij zien dat het vakgebied chemische technologie ook in de komende era zeer belangrijk zal zijn voor de welvaart en het welzijn van ons land.
U kunt het boek bestellen via de website van het Hoogewerff-fonds. Prijs: € 17,50 excl. verzend- en verpakkingskosten.
______________________________________________________________________________________
Onthulling Nationaal Chemisch Erfgoed in 2022
De onthulling van het vijfde Nationaal Chemisch Erfgoed als onderdeel van de KNCV Meet & Greet op dinsdagmiddag 21 juni 2022 vond plaats in het Rijksmuseum Boerhaave. Dit jaar betreft het erfgoed het pand aan het Rapenburg 31 te Leiden, dat vroeger in bezit is geweest van zowel Franciscus Sylvius (1614-1672) als Herman Boerhaave (1668-1738). Aan de muur van het pand is nevenstaande inscriptie te lezen.
Op de C2W website staat het artikel ‘Laboratorium aan huis in Leiden’ van Esther Thole van 7 juni 2022 over het pand. Wetenschapshistoricus Ruben Verwaal geeft daarin zijn visie op het werk van Sylvius en Boerhaave.
______________________________________________________________________
13 ICHC in 2023 in Vilnius
First Call for Papers 13th International Conference on History of Chemistry (ICHC), Vilnius 23-26 May 2023.
Deadline 1 december 2022. Lees meer voor details over de bijeenkomst in de pdf-bijlage.
Wegens de coronapandemie was de conferentie uitgesteld tot 2023. Zie de website https://www.ichc2023vilnius.chgf.vu.lt/.
________________________________________________________________
Nationaal Chemisch Erfgoed
Nederland kent een rijke chemische historie, met veel bekende Nobelprijswinnaars en kwalitatief hoogstaand onderzoek. Veel locaties in Nederland kennen dan ook een bijzondere chemische geschiedenis. De Chemie Historische Groep en de KNCV willen belangrijk chemisch erfgoed op de kaart zetten en benoemen tot Nationaal Chemisch Erfgoed. Hiervoor zijn wij blijvend op zoek naar historisch relevante nominaties.
In 2018 werd de Ovale Zaal van het Teylers Museum in Haarlem de eerste chemische erfgoed locatie, waar M. van Marum experimenteerde. In 2019 werd gekozen als het tweede chemische erfgoed: het Grote Kantoor van Gist-brocades op de DSM-site in Delft. In 2020 werd het Chemisch Laboratorium in het bastion Sonnenborgh in Utrecht de derde locatie. Hier begon de chemicus Johann Conrad Barchusen in 1695 met zijn experimenten. Als vierde locatie werd in 2021 het voormalig Chemisch Laboratorium aan de Groenburgwal in Amsterdam gekozen, waar J.H. van 't Hoff werkte. Als vijfde locatie het voormalige woonhuis van Franciscus de le Boë (Sylvius) en Herman Boerhaave, het pand Rapenburg 31 te Leiden.
________________________________________________________________
Chemisch Weekblad gedigitaliseerd
Een bijzondere erfenis: Chemisch Weekblad gedigitaliseerd
Uit de erfenis van Hans van Spronsen verkreeg de Chemie Historische Groep jaargangen van het Chemisch Weekblad en het Chemisch Magazine over de periode 1908-1999 in haar bezit. Met financiële steun van de KNCV en een privédonatie werd het Chemisch Weekblad gedigitaliseerd. Het totale bestand omvat ruim 500 pdf-files op kwartaalniveau met een totale omvang van 12,5 Gigabyte. Momenteel wordt gewerkt hoe de bestanden direct beschikbaar kunnen worden gemaakt. Voorlopig zijn de bestanden echter reeds te raadplegen via een Dropbox-folder en via deze link toegankelijk.
De digitale versie van het Chemisch Weekblad 1903-1956, de jaargangen 1-52, is vanaf 2020 beschikbaar via de website van de bibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen. Ieder nummer is via deze link als pdf op te vragen.
