Lezingen over Jacobus Henricus van 't Hoff bij de Chemische Kringen
Historische workshops op Woudschoten Chemie Conferentie op 3 november 2023
De begintijd van de scheikunde aan de Universiteit Leiden (herziene versie)
Uitreiking Nationaal Chemisch Erfgoed 2023 in Oss
Bijeenkomsten in juni 2023: Laboratoria en Nationaal Chemisch Erfgoed
Boek: The Laboratory Revolution and the Creation of the Modern University
Boek: De opkomst van de groene chemie
Historie van Organon
Boek: Een eeuw chemische technologie in Nederland
Nominaties Nationaal Chemisch Erfgoed
Chemisch Weekblad gedigitaliseerd en 1903-1956 digitaal beschikbaar
Lezingen over Jacobus Henricus van ’t Hoff
Rob van den Berg houdt twee lezingen over Jacobus Henricus van ’t Hoff gebaseerd op zijn biografie 'Een gedreven buitenstaander'. Op maandag 18 september 2023 bij de Rotterdamsche Chemische Kring en op woensdag 18 oktober 2023 bij de Chemische Kring Midden Nederland. Geïnteresseerden zijn welkom na contact met de kringen.
_______________________________________________
Historische workshops op Woudschoten Chemie Conferentie
De voormalige CHG-bestuursleden, Ernst Homburg en Arjan Linthorst, geven op vrijdag 3 november 2023 tijdens de Woudschoten Chemie Conferentie twee historisch getinte lezingen/workshops over, respectievelijk: Grenzen aan de chemie: een historisch perspectief en Groene chemie: een historisch perspectief en het nut voor onderwijs. Voor meer informatie hierover: Sophie van Nieuwkoop.
_______________________________________________________________
De begintijd van de scheikunde aan de Universiteit Leiden
Het voormalige woonhuis van zowel Franciscus Sylvius (1614-1672) als Herman Boerhaave (1668-1738) in Leiden werd in 2022 uitverkoren tot Nationaal Chemisch Erfgoed. Dat richtte de blik op het begin van de vak scheikunde in Nederland. Maar in de tijd tussen hen beiden stond de ontwikkeling niet stil en verschenen er enkele Disputatio chemico-medica’s over de werking van het menselijk lichaam. De rol van drie medische studenten Martinus Carceus, Herman Lufneu en met name Paulus von der Lahr, wordt in dit artikel bezien. Elk van deze studenten heeft disputaties met een sterke chemische connotatie op zijn naam staan in de periode dat er voor scheikunde een (zelfstandige) leerstoel werd ingesteld met Carel de Maets (1640 -1690) als hoogleraar. Nadere bestudering van de tweede disputatie van Von der Lahr leidde tot aanpassing van het artikel. Lees meer>>
De in Nederland verblijvende Franse filosoof René Descartes had invloed op het denken in de 17de eeuw. Jacob van Dijk een verhandeling over De corpusculaire theorie van Descartes.
___________________________________________________________________
Uitreiking Nationaal Chemisch Erfgoed 2023 in Oss
Op donderdag 22 juni 2023 werd het Farmacologisch Laboratorium op het Pivot Park in Oss benoemd tot Nationaal Chemisch Erfgoed. In 1939 werd het gebouw in gebruik genomen en werd vernoemd naar de Canadees Frederick Banting. Die kreeg in 1923 de Nobelprijs voor de ontdekking dat het hormoon insuline het geneesmiddel is tegen diabetes. In hetzelfde jaar werd de farmaceutische onderneming Organon NV opgericht door Saal van Zwanenberg en Ernst Laqueur om insuline te gaan produceren.
In een programma met vier sprekers werd de geschiedenis en betekenis van Organon toegelicht:
Prof. dr. Toine Pieters (hoogleraar Utrecht) belichtte onder de titel ‘Woelige baren van een hormonenimperium tussen wetenschap, markt en zorg’ de wetenschappelijke geschiedenis van Organon vanaf 1923.
Robert van Vlijmen (voormalig archivaris van Organon) gaf een overzicht van het wat er zoals in het Farmacologisch Laboratorium vanaf 1939 had plaatsgevonden waaronder het onderzoek naar de anticonceptiepil Lyndiol, in 1962 op de markt gebracht.
Brigitte Drees (CEO Pivot Park) gaf in haar voordracht ‘Pivot Park Screening Centre’ een overzicht van de activiteiten op het Pivot Park anno 2023. Het park werd in 2012 opgericht.
Frank den Brok (wethouder gemeente Oss) sprak tot slot over de impact van de life science industrie op de stad Oss.
Vervolgens werd onder een paraplu de plaquette Nationaal Chemisch Erfgoed aan het Banting Gebouw (klik op foto voor de tekst) onthuld door Brigitte Drees en KNCV-voorzitter Yvonne van der Meer.
Zie de website over het Nationaal Chemisch Erfgoed voor de verschenen persberichten en de video van DTV Nieuws waarop de middag werd vastgelegd. Op de website KNCV in beeld staan 57 foto's van het gebeuren.
__________________________________________________________________________________
Bijeenkomsten in juni 2023
Op vrijdagmiddag 9 juni 2023 organiseerde de CHG het symposium (Chemische) laboratoria te houden in de Rijksuniversiteit Utrecht. Het programma met vijf sprekers staat op de website en is ook beschikbaar als pdf-bestand. Klik hier voor een verslag van de bijeenkomst.
Op donderdagmiddag 22 juni 2023 vond de jaarlijkse uitreiking plaats van het Nationaal Chemisch Erfgoed. Het Farmacologisch Laboratorium van Organon in Oss krijgt die status vanwege de cruciale rol in de ontwikkeling van de anticonceptiepil. Het programma staat op de website van de KNCV.
_________________________________________________________________
The Laboratory Revolution and the Creation of the Modern University
The Laboratory Revolution and the Creation of the Modern University, 1830–1940, Edited by Klaas van Berkel and Ernst Homburg, Amsterdam University Press, 2023.
Het boek bevat dertien artikelen over de opkomst van Nederlandse en Europese universitaire laboratoria, verdeeld over drie delen. Op de website van de uitgever wordt de inhoudsopgave gegeven. Ook hoofdstuk 1 - 'The Joint Emergence of the Teaching-Research Laboratory and the Modern University: An Introduction' - door Klaas van Berkel en Ernst Homburg is beschikaar op de website van de uitgever.
_______________________________________________________________
De opkomst van de groene chemie
Op 9 februari 2023 promoveerde CHG-bestuurslid Johan Alfredo (Arjan) Linthorst aan de Universiteit Maastricht op het proefschrift ‘Research between science, society and politics: the history and scientific development of green chemistry’.
Het boek werd uitgegeven door Eburon. Een Nederlandse samenvatting staat op de website van de Universiteit Maastricht.
Esther Thole schreef in C2W / Mens & Molecule van april 2023 een recensie.
_____________________________________________________________
Historie van Organon
In 2023 is het 100 jaar geleden dat Organon werd opgericht. Dat feit zal op 22 juni aanstaande door de KNCV en CHG worden herdacht met een bijeenkomst in Oss. In oktober 1993 wijdde het Chemisch Magazine een speciaal nummer aan 70 jaar innovatie bij Organon met de volgende zeven artikelen over onderzoek en ontwikkeling:
• Zeventig jaar 'in search of excellence'
• Research aan anticonceptiepil blijft noodzakelijk
• De juiste dosis, op de juiste plaats op het juiste tijdstip
• Psychofarmaca helpen goed, maar genezen niet
• Biotechnologie vernieuwt geneesmiddelenpakket
• Een computer is een krachtig hulpmiddel, maar verricht geen wonderen
• Van idee tot medicijn: 'A long and winding road'
Het nummer is als pdf-bestand hier te downloden. In de marge van de artikelen worden tevens de hoogtepunten uit de historie van Organon vanaf 1923 opgetekend. Zoals de inzameling van waardeloze urine voor de productie van waardevolle vruchtbaarheidshormonen.
In 1962 startte Organon in Oss met de productie van de anticonceptiepil Lyndiol, een van de chemische innovaties die de afgelopen 100 jaar grote maatschappelijke impact heeft gehad volgens de VNCI. Zie:
Marloes Hooimeijer, ‘Slik de pil en doe wat je wil’, Chemie Magazine januari 2018, p. 14-18.
__________________________________________________________________
Een eeuw chemische technologie in Nederland
Ton van Helvoort en Ernst Homburg: Een eeuw chemische technologie in Nederland (2021). In opdracht van Stichting Hoogewerff-Fonds.
In de afgelopen honderd jaar is de chemische technologie van groot belang geweest bij de economische ontwikkeling van de westerse geïndustrialiseerde wereld. Een eeuw chemische technologie in Nederland biedt een samenvattend overzicht van de ontwikkeling van het betreffende vakgebied tot nu toe, met een focus op de binnenlandse ontwikkelingen in internationale context. Maar inmiddels dienen zich nieuwe vraagstukken en mogelijkheden aan voor chemische technologen. De noodzaak om de CO2-uitstoot die het gevolg is van het gebruik van fossiele brand- en grondstoffen tot een minimum te beperken, vormt een grote uitdaging. De nieuwe vraagstukken liggen met name op het terrein van de onafwendbare energie-transitie en het gebruik van alternatieve grondstoffen voor de chemische industrie.
Dit boek gaat dan ook niet alleen over de afgelopen eeuw. In het slothoofdstuk beschrijven de auteurs de uitdagingen aan de chemie en chemische technologie in de komende jaren. Ze laten daarbij zien dat het vakgebied chemische technologie ook in de komende era zeer belangrijk zal zijn voor de welvaart en het welzijn van ons land.
U kunt het boek bestellen via de website van het Hoogewerff-fonds. Prijs: € 17,50 excl. verzend- en verpakkingskosten.
______________________________________________________________________________________
Nationaal Chemisch Erfgoed
Nederland kent een rijke chemische historie, met veel bekende Nobelprijswinnaars en kwalitatief hoogstaand onderzoek. Veel locaties in Nederland kennen dan ook een bijzondere chemische geschiedenis. De Chemie Historische Groep en de KNCV willen belangrijk chemisch erfgoed op de kaart zetten en benoemen tot Nationaal Chemisch Erfgoed. Hiervoor zijn wij blijvend op zoek naar historisch relevante nominaties.
In 2018 werd de Ovale Zaal van het Teylers Museum in Haarlem de eerste chemische erfgoed locatie, waar M. van Marum experimenteerde. In 2019 werd gekozen als het tweede chemische erfgoed: het Grote Kantoor van Gist-brocades op de DSM-site in Delft. In 2020 werd het Chemisch Laboratorium in het bastion Sonnenborgh in Utrecht de derde locatie. Hier begon de chemicus Johann Conrad Barchusen in 1695 met zijn experimenten. Als vierde locatie werd in 2021 het voormalig Chemisch Laboratorium aan de Groenburgwal in Amsterdam gekozen, waar J.H. van 't Hoff werkte. Als vijfde locatie het voormalige woonhuis van Franciscus de le Boë (Sylvius) en Herman Boerhaave, het pand Rapenburg 31 te Leiden. Het Farmacologisch Laboratorium van Organon op het Pivot Park in Oss werd in 2023 de zesde locatie.
________________________________________________________________
Chemisch Weekblad gedigitaliseerd
Een bijzondere erfenis: Chemisch Weekblad gedigitaliseerd
Uit de erfenis van Hans van Spronsen verkreeg de Chemie Historische Groep jaargangen van het Chemisch Weekblad en het Chemisch Magazine over de periode 1908-1999 in haar bezit. Met financiële steun van de KNCV en een privédonatie werd het Chemisch Weekblad gedigitaliseerd. Het totale bestand omvat ruim 500 pdf-files op kwartaalniveau met een totale omvang van 12,5 Gigabyte. Momenteel wordt gewerkt hoe de bestanden direct beschikbaar kunnen worden gemaakt. Voorlopig zijn de bestanden echter reeds te raadplegen via een Dropbox-folder en via deze link toegankelijk.
De digitale versie van het Chemisch Weekblad 1903-1956, de jaargangen 1-52, is vanaf 2020 beschikbaar via de website van de bibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen. Ieder nummer is via deze link als pdf op te vragen.
