Hoff, J.H. van 't

• Jacobus Henricus van 't Hoff (1852-1911) werd geboren op 30 augustus 1852 in Rotterdam, waar in 1915 voor zijn voormalige HBS een groot monument werd opgericht (zie hiernaast illustraties). Hij studeerde in Delft, Leiden, bij August Kekulé in Bonn en in Utrecht. Op 22 december 1873 haalde hij het doctoraalexamen aan de Universiteit van Utrecht, werkte daarna op het laboratorium van Adolphe Wurtz in Parijs en promoveerde op 22 december 1874 in Utrecht op het proefschrift 'Bijdrage tot de kennis van cyanazijnzuur en malonzuur'. Het proefschrift is digitaal beschikbaar op het Utrecht University Repository. Van 't Hoff was hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam van 1878-1895 en daarna van 1896-1911 verbonden aan de Preussische Akademie der Wissenschaften in Berlijn.
  In onderstaande verwijzingen onder Biografische gegevens staan nadere details over zijn leven en werk.

• In 1885 werd hij benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, vanaf 1896 als buitenlands lid.

• Van 't Hoff's oratie bij de aanvaarding van het hoogleraarschap in de chemie, mineralogie en geologie aan de Universiteit van Amsterdam in 1878 luidde: De verbeeldingskracht in de wetenschap, P.M. Bazendijk, Rotterdam, 1878.

• Overzicht van de geschriften van en over J.H. van ’t Hoff staat in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (www.dbnl.org). Publicaties over en door Van ’t Hoff zijn tevens opgenomen in WorldCat.
• Op 6 oktober 2021 promoveerde Rob van den Berg aan de Universiteit Leiden op het proefschrift ‘Een gedreven buitenstaander: J.H. van 't Hoff de eerste Nobelprijswinnaar voor Scheikunde’. Een inhoudsopgave is via deze link te lezen. Bij uitgeverij Prometheus te Amsterdam verscheen de 672 pagina’s tellende handelseditie van het proefschrift. Lees meer over de boekaankondiging. Op de website Biografieportaal werd de biografie besproken door Sjoerd Karsten.

Stereochemie

• Van 't Hoff's eerste bijdrage aan de chemie betrof de stereochemie met een 12 pagina's tellende brochure: 'Voorstel tot uitbreiding der tegenwoordig in de scheikunde gebruikte structuur-formules in de ruimte'. De bijbehorende molecuulmodellen (zie illustraties) behoren tot de collectie van het Rijksmuseum Boerhaave in Leiden.

• A. Lepoivre, ‘Historisch artikel van Jacobus Henricus van ’t Hoff (1874)’, met de tekst van de brochure over de stereochemie, website sectie Historiek van de KVCV.

• W.P. Jorissen, ‘Eenige brieven van Van ‘t Hoff (1874-1875)’, Chemisch Weekblad 21 (1924) p. 495-501. De brieven handelen over de stereochemie.
• Door de Division of the History of Chemistry van de American Chemical Society werd in 2012 een Citation for Chemical Breakthrough Awards toegekend aan J.H. van 't Hoff voor “Les formules de structure dans l'espace,” gepubliceerd in Archives neerlandaises des sciences exactes et naturelles, 1874, 9, 445-454. De plaquette hangt in het Kruytgebouw van de Universiteit van Utrecht (klik op de foto voor een vergroting).
• In het centrum van Utrecht werd in juni 2021 een muurschildering aangebracht ter ere van Van ’t Hoff voor zijn ontdekking van de stereochemie.

 Biografische gegevens

Op onderstaande links staan biografische gegevens over Van 't Hoff vermeld:  

• Hoff, Jacobus Henricus van 't 1852 - 1911, gegevens in het Album Academicum van de Universiteit van Amsterdam.
• Hoff, Jacobus Henricus van ‘t (1852-1911), Engelstalige biografie op de website van het Digitaal Wetenschapshistorisch Centrum.
• Hoff, Jacobus Henricus van 't (1852 - 1911), Biografie door H.A.M. Snelders in het Biografisch Woordenboek van Nederland, www.historici.nl.
• Jacobus van 't Hoff (1852 - 1911), Nederlandstalige Wikipedia.
• Van 't Hoff, Jacobus Henricus (1852-1911), gekozen tussen de ‘100 Distinguished European Chemists - Millennium Project’, website The European Association for Chemical and Molecular Sciences.

• van 't Hoff, Jacobus Henricus. Physikochemiker, 30.8.1852 Rotterdam, 1.3.1911 Berlin-Steglitz (reformiert), website Allgemeine Deutsche Biographie.

 Herdenking geboortejaar

Een speciaal nummer van het Chemisch Weekblad (jrg. 48, nr. 35) was gewijd aan de herdenking van het 100ste geboortejaar van J.H. van ’t Hoff in 1952. Met de volgende onderdelen:

• Prof. Dr. H.J.C. Tendeloo, Ter Inleiding, p. 621

• Prof. Dr. J.A.A. Ketelaar, J.H. van 't Hoff en de physische chemie, p. 622-629.

• Prof. Dr. J.P. Wibaut, De betekenis van de onderzoekingen van J.H. van 't Hoff voor de organische chemie, p. 630-637.

• Herinneringen van (samengevoegd in een pdf-bestand van 9 Mb):

  • Prof. Dr. A.F. Holleman, Herinneringen aan van 't Hoff, p. 638-640.

  • Prof. Dr. Ing. J. D’Ans, Erinnerungen an J.H. van 't Hoff, 1904-1905, p. 640-643

  • Prof. Dr. F. G. Donnan, Some memories of van 't Hoff, p. 643-644.

  • Prof. Dr. H. von Euler, In van 't Hoff‘s laboratory in Berlin 1899 and 1900, p. 644-645.

  • Dr. Thos. Ewan, The impression which I formed of van 't Hoff and his influence on my work, p. 645

  • Prof. Alex. de Hemptinne, Quelque lignes à la mémoire du grand physico-chimiste J.H. van ‘t Hoff, p. 645.

  • Prof. Dr. E.C.J. Mohr, Goede woorden van van ’t Hoff, die mij mijn leven lang zijn bijgebleven, p. 645-646.

  • Prof. Dr. J.E. Verschaffelt, Herinneringen aan van ’t Hoff, p. 646-647.

  • Dr. W.P. Jorissen, Mijn herinneringen aan Jacobus Henricus van 't Hoff en de studie der chemie aan de Universiteit van Amsterdam onder zijn leiding, p. 647-658.

• Dr. Maria Rooseboom en Dr. W.P. Jorissen, Catalogus der van 't Hoff-tentoonstelling ter gelegenheid van diens l00ste geboortedag, p. 659-663.

• De herdenking van de 100ste geboortedag van Jacobus Henricus van ’t Hoff te Rotterdam en te Amsterdam, Chemisch Weekblad 48, nr. 42 (1952) 773-777.

 Herdenking Nobelprijs in 1901

Van 't Hoff wordt beschouwd als een van de grondleggers van de fysische chemie. Hij verkreeg in 1901 de eerste Nobelprijs voor chemie. Dit werd in 2001 herdacht met een aantal publicaties: 

• Jacobus Henricus van ’t Hoff, The Nobel Prize in Chemistry 1901, website Nobel Prize Organisation.

• Jacobus Henricus van 't Hoff 1852-1911, Nobelprijs voor scheikunde 1901, in: Negen Nederlandse Nobelprijswinnaars, Rijksmuseum Boerhaave, Leiden, p. 3-7.

• Nienke Beitema, ‘Briljante dromer, Nobelprijs voor scheikunde 1901’, Natuurwetenschap & Techniek, december 2001. Gepubliceerd op de website www.kennislink.nl.

• 12 december 1901: Nobelprijs, Rotterdamsch Nieuwsblad, 12 december 1901.  Op te zoeken via de dienst Delpher op de website van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag.

• Een biografie werd in 2001 gepubliceerd door E.H.P. Cordfunke, Een romantisch geleerde, Jacobus Henricus van 't Hoff (1852-1911), Vossiuspers UvA, Amsterdam, 2001, 94 pagina’s. Het boek is niet meer leverbaar, op http://books.google.nl is het eerste hoofdstuk gedigitaliseerd.

• W.J. Hornix and S.H.W.M. Mannnaerts (eds),Van 't Hoff and the emergence of Chemical Thermodynamics, Centennial for the first Nobel Prize in chemistry (1901-2001), Delft University Press Science, Delft 2001, 307 pages. Klik hier voor de inhoudsopgave.

 In memoriam

• Van 't Hoff overleed op 1 maart 1911 in Berlijn, waar hij werd bijgezet op de begraafplaats van Berlijn-Dahlem.
• Het Chemisch Weekblad besteedde in 1911 ruime aandacht aan het overlijden van Van ’t Hoff met de volgende bijdragen:
  • W.P. Jorissen, ‘J.H. van ’t Hoff, 30 augustus 1852 - 1 maart 1911’, Chemisch Weekblad 8 (1911) p. 197-198.
    A.F. Holleman, ‘In memoriam J.H. van ‘t Hoff, zijn invloed op de organische chemie’, Chemisch Weekblad 8 (1911) p. 228-238.
    H.A. Lorentz, ‘J.H. van ’t Hoff en J.M. van Bemmelen’, Chemisch Weekblad 8 (1911) p. 279-286.
    W.P. Jorissen en Q.L. Voerman, ‘Tentoonstelling gewijd aan de nagedachtenis van Van ’t Hoff’, Chemisch Weekblad 8 (1911) p. 322-329.
• Ch. M. van Deventer, Jacobus Henricus van 't Hoff. 1852-1911. In memoriam. De Gids, Jaargang 75. P.N. van Kampen & zoon, Amsterdam, 1911.

• H.A. Lorentz, ‘Levensbericht Jacobus Hendrikus van ’t Hoff’, in KNAW Verslagen Natuurkunde, 19 II, Amsterdam, p. 1212-1216.

• Kort na het overlijden van Van ’t Hoff kwam in 1912 al een boek uit over zijn leven en werk: Dr. W.P. Jorissen und Dr. L.Th. Reicher, J.H. van ’t Hoffs Amsterdammer Periode 1877-1895 (zie voorblad hiernaast). Het boek is te raadplegen in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag (www.kb.nl).

• De KNCV en de CHG herdachten Van 't Hoff met een minisymposium 100 jaar na zijn overlijden. Zie CHG-activiteiten 2011. 

 Leven en werk

Meer uitgebreide informatie over het leven en werk van Van 't Hoff is na te lezen op onderstaande links: 

• 'De ontwikkeling der chemie in Nederland gedurende de laatste halve eeuw’, Hoofdstuk in: De ontwikkeling der natuurwetenschappen in Nederland gedurende de laatste halve eeuw, S.C. van Doesburgh, Leiden, 1930, p. 1-3.

• H. van Bekkum en J. Reedijk, Vader van de stereochemie, Website van de KNAW. Dit artikel werd onder de titel ‘Van ’t Hoff hoogvlieger in chemisch denken’ eerder gepubliceerd in: Chemie achter de Dijken uitgegeven in 2001 door de KNAW/KNCV. 

• Rob van den Berg, ‘Van 't Hoff en de roep uit Leipzig in 1887’, Studium Vol. 10, nr. 4, 2017, p. 173-190

• J.J. Blanksma, ‘J.H. van ’t Hoff en de physische richting in de organische chemie’, Chemisch Weekblad 45, nr. 24 (1949) 393-394.

• J.J. Blanksma, ‘J.H. van 't Hoff en de ontdekking van argon en helium door Rayleigh en Ramsay’, Chemisch Weekblad 45, nr. 29 (1949) 473-474. 

• J.H. van 't Hoff, ‘De nieuwe elementen, Argon en Helium.’ In: De Gids. Jaargang 59, P.N. van Kampen & zoon, Amsterdam, 1895.
• W.P. Jorissen, ‘Iets over Van ‘t Hoff’s aan de Zweedsche Academie gezonden verhandelingen’, Chemisch Weekblad 9 (1912) p. 403-405.
• W.P. Jorissen, ‘Nog iets over Van ‘t Hoff’s aan de Zweedsche Academie gezonden verhandelingen’, Chemisch Weekblad 14 (1917) p. 1150-1151.
• T.P. Sevensma et al., Nederlandsche helden der wetenschap. N.V. Uitgevers-maatschappij Kosmos, Amsterdam, 1946. Hoofdstuk door J. van Alphen over Jacobus Henricus van ’t Hoff.
• H.A.M. Snelders, ‘Jacobus Henricus van ’t Hoff’. In: A.J. Kox (red.), Van Stevin tot Lorentz. Portretten van achttien Nederlandse natuurwetenschappers. Bert Bakker, Amsterdam, 1990.
• H.A.M. Snelders, De geschiedenis van de scheikunde in Nederland. Deel 1 (1993), Hoofdstuk VI. Jacobus Henricus van 't Hoff (1852-1911), p. 113-146.

• H.A.M. Snelders, ‘De reactie van Buys Ballot op Van 't Hoffs «Voorstel tot uitbreiding der tegenwoordig in de scheikunde gebruikte structuur-formules in de ruimte»’, Scientiarum Historia, Vol. 15 (1973) 27-38.

• H.A.M. Snelders, ‘J.H. van ’t Hoffs theorie van de vaste oplossingen (1890)’, Tijdschrift voor de geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 8, no. 2 (1985) 49-57.
• H.A.M. Snelders, ‘J.H. van ’t Hoff en de fasenleer’, Tijdschrift voor de geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 9, no. 1 (1986) 10-24.
• H.A.M. Snelders, ‘J.H. van ’t Hoffs theorie van de verdunde oplossingen (1886)’, Tijdschrift voor de geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 10, no. 1 (1987) 2-19.
• H.A.M. Snelders, ‘J.H. van ’t Hoff en ‘De toepassing der physische scheikunde in de medische wetenschappen’, Gewina, Vol. 16, No. 1 (1993) 18-35.

Monumenten en eerbetoon voor J.H. van 't Hoff

• De KNAW heeft een Van ’t Hoff Fonds ingesteld voor de bevordering van het onderzoek in de scheikunde. Op de website van de KNAW staat tevens een biografie van Van ‘t Hoff, een beschouwing over zijn werk en over de stereochemie en een levensbericht.
• Langs de ’s-Gravendijkwal te Rotterdam staat een groot monument dat in 1915 werd onthuld. Het staat op een pleintje voor het gebouw van de vroegere Rotterdamse HBS waarop Van ’t Hoff les kreeg. Een uitgebreide beschrijving van het monument staat op de website ‘Mens & Dier in Steen & Brons’.
  Nadere gegevens over het ontstaan van het monument aan de 's-Gravendijkwal zijn gepubliceerd op de website www.engelfriet.net.
  Voor een uitgebreid artikel uit 1915 zie: ‘Onthulling van het standbeeld van Van ’t Hoff’, Chemisch Weekblad 12 (1915) 383-400.
• Aan het gebouw in de Groenburgwal 44 te Amsterdam waar Van ’t Hoff van 1878-1891 werkte, hangt een bordje ter herinnering daaraan. Op 17 november 2021 werd de locatie verkozen tot het vierde Nationaal Chemisch Erfgoed. 
• De Universiteit van Amsterdam bezit drie tastbare herinneringen aan Van ’t Hoff: een bronzen plaquette uit 1913, een borstbeeld van voor 1918 en een gravure. Klik hier voor de afbeeldingen met omschrijving.
• In de Lietzenburgerstrasse 77 te Berlijn hangt een in 1931 onthulde plaquette voor Van ’t Hoff aan het huis waarin hij woonde van 1904-1909.
• Martijn van Calmthout & Jelle Reumer, Nobel op de kaart. Op zoek naar de Nederlandse Nobelprijswinnaars van vroeger en nu. Hoofdstuk Rotterdam, p. 154-163.
• n het centrum van Utrecht, op de hoek van de Ganzenmarkt en de Telingstraat, werd in juni 2021 een muurschildering  aangebracht ter ere van Van ’t Hoff, de eerste Nobelprijswinnaar voor de scheikunde. 

___________________________________________________________________

Aangepast 20-11-2021