Sla links over

Sheldon, R.A.

  • Prof. dr. Roger Arthur Sheldon (1942-2025) was werkzaam bij de Shell (1969-1980) en bij Andeno (1980-1991) en hoogleraar organische chemie en (bio)katalyse aan de Technische Universiteit Delft van 1991-2007.
  • De op 22 juni 1942 bij Nottingham, Engeland geboren Roger Sheldon studeerde af als organisch chemicus in 1964 en promoveerde in 1967 op het proefschrift ‘Some reactions of tetraphenyldiphosphine’ aan de University of Leicester. Na een tweejarige postdoc periode in de Verenigde Staten kwam hij in 1969 naar Nederland en trad in dienst als research-chemicus bij het Koninklijke Shell Laboratorium in Amsterdam (KSLA). Hij leerde daar Janna Kornelia Dijkstra kennen met wie hij in oktober 1970 trouwde en twee kinderen kreeg. Volgens het uitvoerige profiel van zichzelf uit 2004 raakte hij al bij de KSLA geïnteresseerd in ‘Green Chemistry’ (zie de website van Roger Sheldon of bijgevoegde pdf).
  • In 1980 verruilde hij Amsterdam voor Venlo waar hij als adjunct-directeur en manager R&D werkte bij Océ-Andeno, een bedrijf gespecialiseerd in de organische fijnchemie. In 1987 nam DSM het bedrijf Andeno over van Océ-Van der Grinten. Bij Andeno kwam de vraag naar voren van een betere samenwerking tussen technologen en organici, met name voor de toepassing van katalytische processen in de fijnchemie. Andeno was sterk geïnteresseerd in (bio)chemische routes die specifiek naar één optisch isomeer van een verbinding leiden. In het decembernummer van 1990 van het Chemisch Magazine (p. 623-624) schreef Sheldon het artikel ‘Nouvelle cuisine in de chemie’. Met daarin de opdracht dat een multi-purpose productieafdeling rekening moet houden met factoren zoals productiviteit, milieu, veiligheid en kwaliteit. Hierin introduceerde hij tevens het idee van de E-factor als het quotiënt van kilogram afval en kilogram product.
  • In november 1986 werd hij benoemd als deeltijdhoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven in het vakgebied industriële processen en hield op 4 november 1988 de intreerede: ‘Katalyse in de fijnchemie: lateraal denken in de organische synthese’. De rede is als pdf-bestand te downloaden van de website van de TU Eindhoven. Het leest als een college waarin fijnchemie, homogene en heterogene katalyse worden besproken met speciale aandacht voor het synthetiseren van optisch actieve verbindingen middels katalytische asymmetrische synthese.
  • In januari 1991 werd hij benoemd tot gewoon hoogleraar organische chemie en katalyse aan de TU Delft. En werd daarmee een collega van de hoogleraar organische chemie Herman van Bekkum met wie hij veel samenwerkte. Het duurde weer twee jaar voordat hij op 6 januari 1993 zijn in het Nederlands uitgesproken intreerede ‘Selectiviteit in de organische synthese - Schoonheid in de chemie’ hield. De rede is te downloaden van de TU Delft Respository en is deels een college over de geschiedenis van de organische chemie. Beginnend met de ureumsynthese van Friedrich Wöhler tot de synthese van optisch actieve geneesmiddelen zoals Naproxen. Ook werd de E-factor, een maat voor de milieubelasting van een chemicalie, besproken.
  • Het ontwikkelen van betere en schonere technologieën, die zo weinig mogelijk afval produceren vormde de basis van zijn onderwijs en onderzoek: ‘Green Chemistry’. Gedefinieerd als:
    ‘Green chemistry efficiently utilises (preferably renewable) raw materials, eliminates waste and avoids the use of toxic and/or hazardous reagents and solvents in the manufacture and application of chemical products.’
    Met als het uitgangspunt dat katalyse de organische chemie zal verschonen. De grote uitdaging voor chemici in de jaren negentig was processen te bedenken die niet alleen het gewenste product opleveren, maar ook efficiënt en milieuvriendelijk zijn. Hij publiceerde daarover enkele malen in het Chemisch Magazine zoals in oktober 1993 (p. 425-428) met het artikel ‘Organische chemie op zoutarm dieet’.
  • Sheldon was een van de drie chemici die zich uitsprak over creativiteit en logica in de wetenschap in het juli/augustus nummer van het Chemisch Magazine uit 1998 (p. 259-265): ‘Creatieve wetenschappers zijn laterale denkers én hebben gevoel voor humor.’ Zo had hij de bekende litho ‘Waterval’ van Maurits Escher (1898-1972) met een schijnbare paradox in zijn kamer hangen. De litho belichaamde het laterale denken: ‘Je slaat een weg in en komt uiteindelijk op een zeer onverwacht punt uit’. En stelde verder: ‘Je hebt drie soorten katalyse: homogene, heterogene en biokatalyse. Meestal concentreert een groep zich op één van de drie, mijn groep doet alle drie. En dat leidt vaak tot synergie. Iemand die met enzymen werkt doet ideeën op van iemand die met zeolieten werkt en vice versa.’
  • Zijn vakgebied ging in toenemende mate richting de biochemie met onderzoek naar enzymatische katalyse en zijn leerstoel werd hernoemd tot biokatalyse en organische chemie. Er werd een methode ontwikkeld voor de immobilisatie van enzymen, waarvoor in 2002 het spin-off bedrijf Cross-Linked Enzyme Aggregates Technologies werd opgericht. In 2007 ging hij met emeritaat waarvoor een symposium werd georganiseerd door zijn vakgroep. Daarin hield hij op 7 december 2007 zijn afscheidsrede met de drie kernwoorden van zijn carrière in de titel: ‘E Factors, Green Chemistry and Catalysis: Records of the Travelling Chemist’. En met de E-factor op de cover afgebeeld (zie hiernaast). Zowel de tekst als de sheets zijn online beschikbaar. Hij hield de rede in het Engels vanwege het grote aantal buitenlandse gasten. Daarin keek hij terug op zijn 16 jaar aan de TU Delft, dat hij niet als werken had beschouwd maar meer ervaren had als één lange vakantie.
  • Sheldon was auteur van een aantal boeken, die zijn opgenomen in WorldCat. Het meest aansprekend is vanzelfsprekend het boek ‘Green Chemistry and Catalysis’ dat hij samen met zijn opvolger Isabella Arends en medewerker Ulf Hanefeld schreef en dat in 2007 bij Wiley-VCH verscheen (zie hiernaast).
  • Na zijn emeritaat bleef hij voortvarend doorwerken en bleef verbonden aan de faculteit Technische Natuurwetenschappen in Delft, dat in 2016 naar een nieuwe locatie verhuisde. In 2010 ontving hij de Green Chemistry Award uitgereikt door de Royal Society of Chemistry en werd ervan in 2018 benoemd als Honorary Fellow. Hij aanvaardde in 2015 een leerstoel aan het Molecular Sciences Institute, School of Chemistry, University of the Witwatersrand in Johannesburg, Zuid-Afrika. De stroom wetenschappelijke publicaties ging onverminderd door. Zo publiceerde hij in 2022 samen met zijn Zuid-Afrikaanse collega Dean Brady nog het artikel ‘Green Chemistry, Biocatalysis, and the Chemical Industry of the Future’ in ChemSusChem, 15(9).
  • Aan het rijke wetenschappelijke leven van ‘Mr. E-factor’ en ‘Father of Green Chemistry’ kwam op 83-jarige leeftijd een einde. Roger Sheldon overleed op 7 oktober 2025. In NRC van 16 oktober 2025 verscheen een overlijdensbericht namens de TU Delft.

Nadere informatie (niet uitputtend) over R.A. Sheldon op internet:

Datum 25 oktober 2025

logo