Prof. dr. ir. Carolus Alfonsus Matheus Gerardus (Karel) Cramers (1935-2024) was van 1974 tot 1978 lector en van 1978 tot 2000 hoogleraar instrumentele analyse aan de Technische Universiteit Eindhoven met chromatografie als specialisme.- Karel Cramers werd geboren op 4 september 1935 in Ginneken, nu deel van de stad Breda. Na het behalen van het diploma HBS-B aan het Bisschoppelijk College te Sittard in 1953 volgde hij een opleiding aan de toenmalige MTS te Heerlen. Het eindexamen in de afdeling Chemische Techniek werd afgelegd in 1956. Na het vervullen van de militaire dienstplicht trad hij in 1958 in dienst bij de afdeling Scheikundige Technologie van de Technische Hogeschool te Eindhoven. Tegelijkertijd werd begonnen met de studie scheikunde die voorspoedig verliep. In 1961 werd het kandidaatsexamen behaald en in 1963 werd het ingenieursexamen afgelegd.
- Hierna volgde de benoeming tot wetenschappelijk medewerker bij de groep instrumentele analyse van prof. dr. ir. A.I.M. Keulemans en werd gestart met een promotieonderzoek op het gebied van de gaschromatografie. Op 12 december 1967 promoveerde Cramers op het proefschrift ‘Some problems encountered in high resolution gas chromatography’. Het proefschrift is te downloaden van het research portal van de TUE. Een deel behandelt de invloed van de monsterdosering op het chromatografisch proces, iets wat een blijvend onderwerp van onderzoek ging worden.
- In 1968 verbleef Kramers als postdoctoral fellow aan de Universiteit van Californië te Los Angeles. Teruggekeerd in Eindhoven werd hij wetenschappelijk hoofdmedewerker in de sectie instrumentele analyse. Hij fungeerde tevens als secretaris van de werkgroep Scheidingsmethoden van de Analytische Sectie van de KNCV. Hij schreef enkele artikelen in het Chemisch Weekblad over gaschromatografie. In het Chemisch Weekblad van 26 november 1971 (p. 11-12) stelde hij: ‘Alhoewel er in de laatste jaren geen spectaculaire ontwikkelingen in theorie of techniek van de gaschromatografie zijn opgetreden, blijft de methode een van de meest gebruikte analytische technieken’.
- Bij Koninklijk Besluit van 11 oktober 1974 werd Cramers benoemd als lector instrumentele analyse. Vier jaar later volgde de benoeming tot gewoon hoogleraar na het afscheid van Keulemans. In datzelfde jaar werd hij onderscheiden met de Tswett Memorial Medal uitgereikt door de Russische Academie van Wetenschappen voor zijn verdiensten voor de chromatografie. Keulemans had die onderscheiding in 1974 ontvangen. In 1979 werd de sectie instrumentele analyse uitgebreid met de latere hoogleraar F.M. Everaerts (1941-2007) die elektroforese als specialisme had. En in het geval dat de disciplines elkaar overlapten, zoals bij een proefschrift over ‘micellar electrokinetic chromatography’, traden beiden op als promotor.
- Het onderzoek in de sectie instrumentele analyse richtte zich onder meer op de miniaturisering van capillaire gaschromatografie met als doelstelling het verkrijgen van zeer snelle analyses en verlaging van de detectiegrenzen. Daarnaast op de verbetering van de introductiesystemen met grote injectievolumina en op de koppeling met massaspectrometrie. Belangrijke toepassingsgebieden waren de biomedische techniek, de industriële chemie en het milieu. In een interview met Cramers in het tijdschrift Laboratorium Praktijk van februari 1991 (p. 48) vielen de trefwoorden ’nog sneller’ en ’nog kleiner’ bij het huidige onderzoek.
- Cramers zag in dat de analytische chemie een onmisbare discipline was maar waren er nog wel genoeg problemen die om een oplossing vroegen. Hij pleitte in 1995 voor de oprichting van een nationale onderzoeksschool, maar die is er niet gekomen. Toen hij in 2000 met emeritaat ging werd de leerstoel instrumentele analyse aan de TU Eindhoven opgeheven, het was geen kerntaak meer. Op 15 december 2000 hield hij zijn afscheidscollege ‘Analytische scheidingsmethoden: het spoor naar Eindhoven’. Daarin beschreef hij de geschiedenis van 42 jaar chromatografisch onderzoek in Eindhoven, vanaf zijn studietijd tot het afscheid. Het afscheidscollege is digitaal beschikbaar. Hij begeleidde nog zijn drie laatste promovendi tot die in 2002 promoveerden. Het research portal van de TUE biedt toegang tot alle gedigitaliseerde proefschriften en tot open access artikelen van Cramers.
- Het werk van Cramers werd internationaal gewaardeerd en hij ontving diverse onderscheidingen op zijn vakgebied. Van 1979 tot 1993 was hij lid van het IUPAC Committee on Chromatography. Hij was editor of maakte deel uit van het Editorial Board van drie wetenschappelijke tijdschriften. Voor zijn 60ste verjaardag schreven Pat Sandra en Hartmut Frank een editorial in het septembernummer uit 1995 van het Journal of High Resolution Chromatography. In mei 1997 werd hem de M.J.E. Golay Award uitgereikt tijdens een congres in de Verenigde Staten. De Zwitserse professor Marcel Golay was in 1961 als bijzonder hoogleraar twee jaar verbonden geweest in Eindhoven. Voor zijn 65ste verjaardag schreven Peter Schoenmakers en Hans-Gerd Janssen een digitaal beschikbaar editorial in het oktobernummer uit 2000 van het tijdschrift Chromatographia. En in 2010 herhaalde Chromatographia dat nogmaals voor zijn 75ste verjaardag.
- Karel Cramers was in augustus 1963 getrouwd met de een jaar jongere Mariëtte Meuffels. Zij overleed op 87-jarige leeftijd in september 2023. Karel overleefde haar en stierf op 88-jarige leeftijd op 28 juni 2024. Meer biografische details van het gezin staan vermeld op de website Prabook onder de naam ‘Carl A. Cramers’. Op de website van de TU Eindhoven verscheen een condoleantiebericht waarin hij werd herinnerd als een aimabel persoon en inspirerend docent.
________________________________________________________________________________
Datum 26-07-2024
