De Hollandsche Scheikundigen en hun knalgas

Zondag 15 april 2012, 14:00, Salon Boerhaave, Leiden

Eind 18de eeuw luidde de Fransman Antoine Lavoisier de moderne scheikunde in met zijn verklaring voor verbrandingsreacties. Verbrandingen blijken processen te zijn waarbij zuurstof aan een (brandbare) stof gebonden raakt en waarbij dan warmte vrijkomt. Een doorslaggevend bewijs voor Lavoisiers theorie werd in 1789 geleverd door Jan Rudolph Deiman en Adriaan Paets van Troostwijk. Met behulp van elektriciteit ontleedden ze water in zuurstofgas en waterstofgas. Dit gasmengsel werd vervolgens met een vonk tot ontploffing gebracht waarbij weer water ontstond. De ontploffing kon niets anders zijn dan de ‘verbranding’ van waterstofgas door binding met zuurstof.

Wat leert ons onze reconstructie over het belangrijkste Nederlandse chemische experiment uit de 18de eeuw?

Wolfgang Engels en Ad Maas

Toelichting

Voor een historische beschrijving van de elektriseermachine zie:
W. Holtrop, Beschryving van eene Electrizeermachine, en van de Proefneemingen, met dezelve in het werk gesteld, door J.R. Deiman, M.D. en A. Paets van Troostwyk’, In: Vaderlandsche Letteroefeningen, A. van der Kroe en J. Yntema, Amsterdam, 1790.

Voor de chemiehistorische achtergrond van de flogistontheorie en de proef van de Hollandsche scheikundigen zie:
H.A.M. Snelders, De geschiedenis van de scheikunde in Nederland. Deel 1 (1993).
Hoofdstuk IV. Van flogistontheorie naar Lavoisiers zuurstofleer.

Zie: ook Johann Joachim Becher, de bedenker van de flogistontheorie, onder biografieën B.

De CHG heeft per 1 januari 2012 de elektriseermachine uit de collectie van Museum Boerhaave (inv. nr. V9710) voor een periode van drie jaar geadopteerd. Zie Verenigingsnieuws van de KNCV.