Prof. dr. ir. Jakob de Swaan Arons (1937) was van 1965-1983 werkzaam bij de Shell en van 1983-2002 hoogleraar toegepaste thermodynamica en fasenevenwichten aan de Technische Universiteit Delft.- Jakob de Swaan Arons werd op 19 september 1937 geboren in Rotterdam als oudste zoon in het gezin met drie broers van violist Marcus de Swaan Arons en pianiste Adriana de Loor. Hij slaagde als 16-jarige in 1953 al voor het eindexamen HBS-B aan de Dalton-HBS aan de ’s-Gravendijkwal, bekend als de ‘Van ’t Hoff HBS’. En studeerde vervolgens scheikunde aan de Technische Hogeschool in Delft. In oktober 1959 studeerde hij af op het onderwerp ‘Superkritische fasen’ bij prof. dr. ir. G.A.M. Diepen. Vervolgens werkte hij een jaar als onderzoeksassistent aan de faculteit Chemical Engineering van Yale University in New Haven, Connecticut. Daarna begon een promotieonderzoek in Delft en op 20 november 1963 promoveerde hij cum laude op het onderwerp ‘Ontmenging in de gasfase’. Daarin werd een theorie van J.D. van der Waals experimenteel onderzocht. Het proefschrift is digitaal beschikbaar op de TU Delft Repository.
- Na de promotie trad hij per 1 januari 1965 in dienst bij het Koninklijke Shell Laboroatorium in Amsterdam (KSLA) en was daarvoor in november 1964 getrouwd met Annemarie van der Meer. Hun eerste kind werd een jaar later geboren in Emeryville nabij Berkeley in Californië, waarheen hij naar het toenmalige Development Research Center van Shell was gezonden. Hij kreeg daar training in toepassingen van de moleculaire thermodynamica. Waarbij de aard van de verbindingen en hun onderlinge wisselwerking worden meegenomen in de thermodynamische berekeningen. Thermodynamica werd een belangrijk onderwerp gedurende de rest van zijn loopbaan. Terug in Nederland woonde het gezin in Amsterdam waar drie andere kinderen werden geboren.
- Zijn onderzoek bij de Shell richtte zich in eerste instantie op aardgas, gascondensaten, superkritische vloeistoffen en kritische verschijnselen in de vloeistoffase. Een voorbeeld van zijn onderzoek werd in januari 1970 gepresenteerd op een symposium ‘Fasenleer en techniek’, georganiseerd door de Sectie Chemische Technologie (KNCV) en de Afdelingen Technisch Wetenschappelijk Onderzoek en Chemische Techniek (KIVI). In de voordracht ‘Kwantitatieve voorspelling van fluïde fasenevenwichten’ stelde hij dat voor de petrochemische industrie een fenomenologische beschrijving van fasenevenwichten niet altijd voldoende is. Thermodynamisch consistente technieken werden ontwikkeld om nagenoeg kwantitatieve berekeningen uit te voeren. Die werden toegepast op de azeotropie en ontmenging in het algemeen, op extractieve en azeotropische destillatie en extractie in het bijzonder.
- In de jaren zeventig werkte hij vijf jaar voor het in 1974 opgerichte Shell Coal In Londen, waar hij met zijn gezin naartoe verhuisde. En voerde daar thermodynamische berekeningen uit aan krachtcentrales. Zijn jarenlange onderzoek bij de Shell bracht hem in een goede positie om zijn leermeester Diepen op te volgen aan de TU Delft. In 1983 werd hij benoemd tot hoogleraar toegepaste thermodynamica en fasenevenwichten. Een nieuwe fase in zijn leven die samenviel met een nieuwe levenspartner uit Japan.
- Naast het fasengedrag in industriële processen verschoof de aandacht naar de thermodynamische efficiency en duurzaamheid daarvan. In enkele artikelen in het Chemisch Magazine lieten hij en zijn onderzoeksgroep de chemisch technologen kennis maken met het thermodynamische begrip exergie. Zoals bijvoorbeeld in het nummer van april 1996 (p. 191-193) met als titel ‘De exergie-rekening - Veel chemische processen staan 'in het rood'’. Het begrip exergie geeft de kwaliteit weer van energie- en massastromen en is daarom uitstekend geschikt om chemische en fysische processen met elkaar te vergelijken. Waarbij het effect van de tweede hoofdwet van de thermodynamica wordt beschouwd. Bij doorrekening van enkele bekende industriële processen bleek dat de exergie-rekening negatief uitviel.
- Behalve onderzoek en onderwijs vervulde hij bestuurlijke functies. In november 1990 werd hij decaan van de facultatief Scheikundige Technologie en Materiaalkunde (STM). Omschreven als een decaan van het ’wij-gevoel’, die een eenwording van de kleine koninkrijkjes binnen de faculteit bewerkstelligde. Bij een Interview in het Chemisch Weekblad van 20 december 1990 staat een foto met STM als het koolstofatoom in het centrum van de tetraëder met chemie, biologie, processen en materialen op de hoeken.
- Na het decanaat trad hij toe tot het bestuur van de KNCV voor de periode 1993-1995, waarvan voorzitter in 1994. Binnen het bestuur beheerde hij tevens de portefeuille Wetenschappelijk Onderwijs en Onderzoek. In 1994 werd hij benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) op basis van de expertises ‘Fasenleer, moleculaire thermodynamica en procestechnologie’.
- In april 1998 organiseerde hij samen met zijn vakgroep in Noordwijkerhout het achtste congres PPEPPD '98. PPEPPD staat voor ‘Properties and Phase Equilibria for Product and Process Design’. Een driejaarlijks congres waar de toppers in het vakgebied bijeenkomen. De band met Japan kwam tot uiting in het mede organiseren van de Gratama Workshop getiteld ‘Chemistry and Chemical Technology for a Sustainable Society’ in 2000 in Osaka ter gelegenheid van 400 jaar Japan en Nederland.
In 2002 ging hij wegens het bereiken van de 65 jaar met emeritaat. Op 11 oktober 2002 hield hij de uittreerede ‘The art of thermodynamics - Pictures at an exhibition’. Daarin keek hij op een kunstzinnige wijze terug op zijn carrière en vooral op de periode bij de TU Delft. De rede, voorzien van een Japanse prent, is te downloaden van de TU Delft Repository.- Hij begeleide 24 promovendi en meer dan 100 afstudeerders. En werd tot erelid verkozen door de Delftse studentenvereniging Technologisch Gezelschap. Zoals weergegeven in een interview met het universiteitsblad Delta van 13 november 2002 was hij niet van plan stil te gaan zitten. Voor zijn nog jonge zoon bij zijn tweede vrouw was een gepensioneerde vader geen goed voorbeeld. En dus begon hij aan een nieuwe carrière als hoogleraar aan de Shell Chair of Chemical Engineering aan de Tsinghua University in Beijing voor de periode 2003-2009. Op de website C2W verscheen in februari 2005 een bericht over zijn ervaringen. In 2000 had hij al eerder het ere-hoogleraarschap van de Beijing University of Chemical Technology ontvangen.
- In 2003 werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. In 2006 ontving hij de Gouden Medaille van het Hoogewerff Fonds. De toedracht spreekt van: ‘de uiterst belangrijke en unieke bijdrage aan de ontwikkeling van het vakgebied van de toegepaste thermodynamica gericht op het ontwerpen van efficiënte en duurzame chemische processen’. Bij de uitreiking van de Gouden Medaille hield hij een voordracht over het verband tussen thermodynamica en complexiteit. Aspecten van de complexiteit kunnen worden verklaard met behulp van de thermodynamica. In het tijdschrift NPT Procestechnologie van juni 2007 (p. 8-13) werkte hij dit nader uit in het artikel ‘Wachten op Carnot. Of is het Gibbs?’
- Hij sloot zijn academische loopbaan af in 2010 met een gasthoogleraarschap aan de Chinese Jiaotong University in Xian. Hij gaf enkele lezingen over het onderwerp complexiteit onder de titel ‘Waarom worden de dingen alsmaar complexer?’ Hij werd daarbij geïnspireerd door het werk van Nobelprijswinnaar Ilya Prigogine over niet-evenwichtsprocessen. Met name de toepassing van de tweede hoofdwet op levensprocessen in de biochemie en metabolisme.
- Zijn wetenschappelijke output is digitaal op te zoeken. Op de website researchgate staan de titels van 144 publicaties uit zijn periode bij de TU Delft. In Worldcat staat de verwijzing naar een serie boeken waaraan hij bijdragen leverde. Hij was onder meer medeauteur van het boek ‘Efficiency and Sustainability in The Energy and Chemical Industries’, verschenen in 2004 bij CRC Press. De eerste editie van het boek is digitaal (tegen betaling) beschikbaar. In 2014 gaf hij er bij het Natuurwetenschappelijk Genootschap in Assen een lezing over.
____________________________________________________________________
Datum 10 oktober 2025
