Prof. dr. Arne van der Gen (1934-2025) was van 1971 tot 1979 lector en van 1979 tot 1999 hoogleraar organische chemie aan de Universiteit Leiden.- Arne van der Gen werd op 6 augustus 1934 in Amsterdam geboren als tweede zoon van de leraar plant- en dierkunde drs. Carel Albert van der Gen. Na de middelbare school ging hij wiskunde en natuurwetenschappen studeren aan de Universiteit van Amsterdam en rondde de studie met als hoofdvak scheikunde cum laude af in 1961. Er volgde een promotieonderzoek bij prof. dr. H.O. Huisman en hij promoveerde op 23 september 1964 cum laude op het proefschrift ‘Enige substitutie- en additiereacties in de cholestaanreeks’. De gegevens staan vermeld in het Album Academicum van de universiteit. Het proefschrift wordt kort besproken in het Chemisch Weekblad 62, 1966, p. B 138.
- Er volgde twee periodes als postdoc in de Verenigde Staten respectievelijk aan de Universiteit van Maine bij prof. dr. G.R. Pettit, die werkte aan antikankeronderzoek, en aan de Stanford University bij prof. dr. W.S. Johnson, die onderzoek deed aan steroïden. Hij keerde in 1967 terug naar Nederland, waar hij de leiding kreeg van de organische research van de N.V. Chemische Fabriek ‘Naarden’, gespecialiseerd in geur- en smaakstoffen.
- Van der Gen werd in januari 1971 benoemd tot lector organische chemie aan de Universiteit Leiden. Hij aanvaarde de benoeming officieel een jaar later, op 1 februari 1972, met de openbare les ‘Ongeremde groei’. In december 1979 werd hij hoogleraar in Leiden. Een kort tabellarisch overzicht staat op de website Leidse hoogleraren vanaf 1575.
Zijn onderzoek richtte zich op biokatalyse met inzet van enzymen, asymmetrische synthese en metabolisme van toxische verbindingen. Het synthetiseren van optisch zuivere verbindingen vormde een grote uitdaging. Hij maakte deel uit van de SON-werkgemeenschap die werkte aan de ontwikkeling van synthesemethoden en reactiviteit van nieuwe functionele groepen. In het hoofdstuk over de organische synthese in de geschiedenis van de scheikunde in Nederland (Deel 3, Hfd. 14, p. 263) wordt specifiek genoemd dat het gedrag van cyclische α-halo(thio)ethers werd bestudeerd. En een variant van de Wittig-reactie met esters als substraat en waardoor als product een vertakt alkeen werd verkregen. Het onderzoek is terug te vinden In de 238 wetenschappelijke artikelen die van hem en zijn medewerkers op de website researchgate staan vermeld. - Van der Gen was zich bewust van de positie van zijn wetenschappelijk werk. In een lezing ‘Synthetische Chemie en de kwaliteit van het leven’, gehouden in 1975 tijdens het Eeuwfeestsymposium van de Leidse universiteit eindigt hij met: ‘Het werk van de chemicus zal uitgebreider en moeilijker worden; hij moet beter leren praten met en luisteren naar experts op andere gebieden; hij zal meer aandacht moeten schenken aan de mogelijke toepasbaarheid van de door hem verkregen resultaten, kortom hij zal zich meer dan tot nu toe moeten wijden aan het dienstbaar maken van de wetenschap aan de samenleving.’ De lezing werd gepubliceerd in het Chemisch Weekblad van 19 december 1975, nr. 51/52, p. 25-28.
Twintig jaar later merkte hij samen met collega’s van andere universiteiten in 1996 op dat de organici er zo slecht in slagen om het grote belang van hun onderzoek over te brengen op de buitenwereld: ‘Het dringt nauwelijks door hoe spannend een synthese kan zijn, hoe uitdagend het is om een nieuwe route te vinden, de triomf als het gelukt en de teleurstelling bij een tegenslag’. - Van der Gen maakte deel uit van het sub faculteitsbestuur en moest begin jaren tachtig ervaren dat het aantal chemiestudenten afnam en dat er dientengevolge bezuinigd moest worden. Hij was bestuurslid van de KNCV-sectie Organische Chemie. Uit dien hoofde was hij midden jaren zeventig tevens lid van het KNCV-bestuur. Hij leverde ook kopij aan voor het Chemisch Weekblad en was spreker op de KNCV-zomercongressen zoals in 1990 in Leiden waar hij sprak over ‘Chemische carcinogenese: de relatie tussen voeding en kanker’.
- Na zijn emeritaat stopte hij niet met onderzoek. Hij was in 2010 nog coauteur van een publicatie met een lange titel waarin een variant op de Wittig reactie nader werd onderzocht: ‘A Horner-Wittig Approach to S,N-Ketene Acetals. Acid-Catalyzed Hydrolysis of S,N-Ketene Acetals to (S)-Thioesters’. Verwijzend naar zijn opmerking uit 1996 moet de Horner-Wittig syntheseroute vermoedelijk spannend zijn geweest.
- Vanaf 1999 richtte hij zijn blik op Europa en vertegenwoordigde de Leidse universiteit bij de European Chemistry Thematic Network Association (ECTN/ECTNA). Een in 1996 opgerichte Europese non-profit organisatie gevestigd in Brussel met als doel leraren en studenten uit Europa samen te brengen bij diverse aspecten van de chemie. Voor meer informatie over ECTN, zie de uitgebreide website. Van der Gen was lid van diverse werkgroepen en werd onderscheiden met de ECTN Award. Daarnaast was hij als Counsellor actief bij de diverse wetenschappelijke activiteiten van de Europese Commissie. Hij maakte onder meer deel uit van de groep academische deskundigen die Europese wetenschappelijke projecten beoordeelden.
- Sinds 2009 was hij betrokken bij Amino Alliance, een bedrijf opgezet door zijn neef Diederik van Nederveen. Het maakt een voedingssupplement bestaande uit een mengsel van aminozuren, waaronder L-arginine, en vitamine C dat ervoor moet zorgen dat het lichaam extra aminozuren opneemt. Het werd ontwikkeld door Van der Gen en op de website van Amino Alliance staat een CV van hem en een korte video. De Vereniging tegen de Kwakzalverij plaatste op haar website in 2023 enige kanttekeningen bij de werking van het product.
- Van der Gen was voor de tweede keer getrouwd met kunsthistorica Hannedea van Nederveen Meerkerk met als specialiteit de geschiedenis van de West-Indische Compagnie. Het paar woonde in Ny-Hotton in de Ardennen. Arne van de Gen overleed daar op 11 januari 2025 op 90-jarige leeftijd in Marche-en-Famenne. Een overlijdensadvertentie van de familie verscheen in NRC van 16 januari 2025. Hij werd daarin getypeerd als een begenadigd wetenschapsman die bevlogen zijn studenten begeleidde.
_____________________________________________________________
Datum 23-1-2025
