Prof. dr. ir. Arthur Rörsch (1933-2020) was van 1966 tot 1998 buitengewoon hoogleraar moleculaire genetica en van 1973 tot 1980 gewoon hoogleraar biochemie aan de Universiteit Leiden. Van 1979 tot 1994 was hij lid van de Raad van Bestuur van TNO.- Arthur Rörsch werd op 2 februari 1933 in Rotterdam geboren. Na het doorlopen van het Rotterdams Lyceum, afdeling HBS-B, ging hij in 1950 scheikunde studeren in Delft. In oktober 1957 studeerde hij af bij prof. drs. W. Berends op een onderzoek naar de fotochemische omzettingen in pyrimidines. Tijdens de vervulling van zijn militaire dienstplicht was hij gedetacheerd op het toenmalige Medisch Biologisch Laboratorium (MBL) van de Rijksverdedigingsorganisatie TNO in Rijswijk. In 1959 kwam hij als wetenschappelijk medewerker in vaste dienst van het MBL en kreeg hij een beurs om acht maanden aan de Universiteit van Cambridge in Engeland te verblijven bij het Medical Research Council Unit for Chemical Microbiology. In 1960 kwam hij terug op het MBL en vier jaar later volgde zijn benoeming tot hoofd van de afdeling genetica van micro-organismen.
- Op onderzoek uitgevoerd bij TNO promoveerde hij op 10 oktober 1962 met lof aan de Universiteit Leiden bij prof. dr. J.A. Cohen op het proefschrift ‘De invloed van genetische factoren op de stralingsgevoeligheid van Escherichia coli Stam B.’ Het proefschrift is te downloaden van de TU Delft Repository en bevat een korte beschrijving van zijn leven tot aan de promotie.
- Samen met J.A. Cohen was Rörsch in de jaren zestig betrokken bij de toenmalige werkgemeenschap nucleïnezuren van de stichting SON. Naast zijn werk bij TNO, waar hij vanaf 1968 de functie van plaatsvervangend directeur van het MBL bekleedde, werd hij in 1966 benoemd tot buitengewoon hoogleraar moleculaire genetica in de faculteit geneeskunde te Leiden. Hij aanvaarde zijn ambt op 13 januari 1967 met het uitspreken van de rede ‘Experimentele mutagenese. De praktische toepassing van de genetische blokkade bij het onderzoek van de celstofwisseling’.
In het Chemisch Weekblad van 31 oktober 1969 (p. 11-17) schreef hij het artikel ‘Delbrück, Hershey en Luria en de oorsprong van de moleculaire biologie’ naar aanleiding van de toekenning van de Nobelprijs voor de geneeskunde aan de drie Amerikanen in 1969 voor hun onderzoek aan virussen. En hij voorzag de mogelijkheden die de in vitro gekweekte cellen van hogere organismen (onder andere van de mens) kunnen gaan bieden voor een moleculair biologische benadering. - Rörsch werd in september 1973 benoemd tot gewoon hoogleraar biochemie in de faculteit wiskunde en natuurwetenschappen te Leiden. Ton van Helvoort gaat in zijn boek ‘Biochemie tussen nut en cultuur’ uit 2002 (p. 101) uitgebreid in op de controversiële visie die Rörsch had van de biochemie. Volgens Rörsch was de biochemicus wat biologische processen betrof slechts geïnteresseerd in chemische omzettingen zonder dat deze zich druk maakte over de fysische aspecten van het biologische proces.
Als hoogleraar was Rörsch tevens betrokken bij het biochemisch plantenonderzoek van de bacterie Agrobacterium tumefaciens dat onder leiding stond van de in 1980 tot hoogleraar benoemde R.A. Schilperoort.
Hij vervulde het hoogleraarschap biochemie tot juli 1980. In die periode maakte hij het 400-jarig bestaan mee van de universiteit en stelde in 1975 het gedenkboek ‘Vierhonderd jaar Leidse Universiteit, 1575-1975: een natuurwetenschappelijke bijdrage uit enkele instituten’ samen. - In 1980 ging Rörsch terug naar TNO en trad toe tot de nieuwgevormde Raad van Bestuur van TNO. Daarin was hij verantwoordelijk voor het gezondheids-, voedingsmiddelen- en milieuonderzoek en biotechnologie binnen TNO. Bij zijn afscheid op 2 februari 1994 van TNO werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Het uitluiden in de Pieterskerk te Leiden werd feestelijk gedaan door de cabaretier Ivo de Wijs hetgeen op YouTube valt te beluisteren.
Er verscheen bij zijn afscheid van TNO tevens de publicatie ‘Ondernemen in wetenschap: value for money, money for value. De positie en het functioneren van de professionele dienstverlenende onderzoekorganisatie in de wetenschappelijke infrastructuur’. Die publicatie (35 MB) is digitaal beschikbaar via de TU Delft Repository. Na zijn vertrek bij TNO werd hij voorzitter van de Nationale Raad voor Landbouwkundig Onderzoek NRLO. - In 1998 ging Rörsch met emeritaat en hield hij de afscheidsrede ‘Predestination in evolutionary theory’. Maar het werd daarna zeker niet stil rond hem. Een nieuwe periode van boeken schrijven brak aan.
De wetenschapper en bestuurder Rörsch publiceerde in 1984 al het boek ‘Science friction. Organisatie en desorganisatie van het wetenschapsbedrijf.’ En geeft daarin zijn visie op de voortgang van de wetenschap en haar toepassingen. Het boek kreeg in 2016 een vervolg.
Hij richtte hij zich tevens op het probleem van de klimaatverandering, waarover hij samen met D. Thoenes en F. de Wit in 2005 het boek ‘Klimaatverandering op een waterplaneet’ schreef waarin het CO2-vraagstuk kritisch werd bekeken. En uitten zij hun twijfels over het broeikaseffect. - Als emeritus-hoogleraar hield Rörsch contact met Leidse studenten. In 2019 publiceerde het Leids Universitair Weekblad Mare daarover nog een artikel.
Arthur Rörsch was getrouwd en had kinderen. Hij overleed op 14 juli 2020 op 87-jarige leeftijd te Leiden. Een overlijdensbericht werd op internet geplaatst. In de overlijdensadvertentie namens de Universiteit Leiden in de NRC van 23 juli 2020 staat de omschrijving: ‘Tot op hoge leeftijd was professor Rörsch een actieve en soms dwarse wetenschapper die contact bleef onderhouden met collega’s over de hele wereld’.
Een In Memoriam verscheen op de website Climategate, echter zonder in te gaan op zijn carrière als moleculair geneticus en biochemicus. Op dezelfde website staat een kort overzicht van Rörsch als wetenschappelijk auteur. In de rubriek het eeuwige leven schreef Peter de Waard op de website van de Volkskrant van 10 augustus 2020 een terugblik op zijn leven: ‘Arthur Rörsch was een vooraanstaand wetenschapsman en scepticus’. - Verdere verwijzingen op internet:
Een tabellarisch overzicht van Rörschs wetenschappelijke carrière is weergegeven op de website Leidse hoogleraren van 1575 met een lijst van publicaties en twee foto's.
Op de website NARCIS staan zeven publicaties van hem vermeld, waarvan vijf open access TNO-publicaties uit de periode 1986-1994.
Rörsch is opgenomen in de Chemistry Tree en zijn publicaties staan vermeld in WorldCat.
Voor het biochemisch onderzoek van Rörsch, zie hoofdstuk 7 van de Geschiedenis van de scheikunde in Nederland deel 3 (p. 139, 140, 142, 144, 145, 146 H7)
____________________________________________________________________________________________
Datum 13-8-2020, aangepast 4-9-2020
