Chemie (artikelen)

'Oude chemie' van voor de twintigste eeuw

• J. van Alphen, ‘De omwenteling in het chemisch denken in de achttiende eeuw', Chemisch Weekblad 48, nr. 36 (1952) 665-672.
  Samenvatting: Geschetst wordt, hoe in de achttiende eeuw het geloof in de vier elementen van Aristoteles verdwijnt, omdat bewezen wordt, dat deze elementen of zelf weer samengesteld zijn of van onstoffelijke natuur. Dit heeft ten gevolge, dat de phlogistonleer, zelf een kind van de leer der vier elementen, moet plaats maken voor een andere leer, het “système antiphlogistique” van Lavoisier. Zeker op chemisch gebied maakt dit de achttiende eeuw tot een tijd ten minste even rijk, zo niet rijker aan belangrijke ontdekkingen dan de tegenwoordige tijden.

• J. van Alphen, 'De chemie op de grens van middeleeuwen en nieuwe tijd', Chemisch Weekblad 49, nr. 33 (1953) 642-648. Een overzicht wordt  gegeven van de veranderingen, die plaats grijpen in de chemische opvattingen in het tijdvak omstreeks 1450-1550, het tijdperk der renaissance.

• Jean Beguin et les appareils de laboratoire au début du XVIIe siècle, website Societé de l’Historie de Pharmacie.
  Jean Beguin (1550-1620) wordt omschreven als een van degenen die de breuk met de alchemie tot stand bracht. Hij schreef met tyrocinium chymicum een van de eerste leerboeken over de chemie. In het artikel staan afbeeldingen van chemische apparaten uit het begin van de 17e eeuw.
  
  

• Georges Bram, professeur d'histoire de la Chimie Paris Sud - Orsay,  Histoire de la Chimie (in het Frans). 

• Ch. M. van Deventer, ‘De Wet van Berthollet en de moderne scheikunde.’  In: De Nieuwe Gids. Jaargang 1, W. Versluys, Amsterdam, 1885-1886.

• Jules Grandgagnage, een uitgebreide Nederlandstalige website over alchemie.
  
  

• Th. Gerding, Zakwoordenboek der scheikunde en der scheikundige bewerkingen (vert. R.J. Opwijrda), 1870 (de tweede druk), 980 pagina’s. Alleen als scans beschikbaar (57,7 Mb).

• J.H. van 't Hoff, ‘De nieuwe elementen, Argon en Helium.’  In: De Gids. Jaargang 59, P.N. van Kampen & zoon, Amsterdam, 1895.

• R. Hooykaas, 'De oudste kristallografie en Antonie van Leeuwenhoek’s kristalmoleculen', Chemisch Weekblad 46, nr. 25 (1950) 438-442. In het Chemisch Weekblad publiceerde Hooykaas een serie artikelen over de geschiedenis van de kristallografie in de 17e en 18e eeuw. Klik hier voor het overzicht en de links naar de artikelen.

• W.P. Jorissen, ‘Iets over het onderwijs in de chemie aan het Athenaeum Illustre te Amsterdam voor de komst van J. W. Gunning’, Chemisch Weekblad 8 (1911) 503-514.
• W.P. Jorissen, ‘Iets over het onderwijs in de chemie aan het Athenaeum Illustre te Amsterdam voor de komst van J. W. Gunning (Slot)’, Chemisch Weekblad 8 (1911) 527-538.
  
  

• Henk Kubbinga, De eerste molecuultheorie - atomen en moleculen in historisch perspectief, www.kennislink.nl, september 2005.

• J.J. Meinsma, 'Het scheikundig onderwijs aan de Gelderse hogeschool (1648-1811) en Rijksathenaeum (1815-1818) te Harderwijk', Scientiarum Historia 14 (1972) 201-216.
  
  
• J.J. Meinsma, ‘Het scheikundig onderwijs van Frieslands Hogeschool te Franeker (1585-1843)’, De Vrije Fries 48 (1968) 30-52.
  
  

• H.A.M. Snelders, ‘De opvattingen van Gay-Lussac over de soortelijke warmte van gassen en de betekenis ervan voor de ontwikkeling van de thermodynamica’, Scientiarum Historia, Vol. 7 (1965) 16-32.

• H.A.M. Snelders, ‘Uiteenzettingen van het stelsel van Lavoisier door Nederlanders in het laatste kwart van de achttiende eeuw. Een bijdrage tot de historiografie van de scheikunde in Nederland’, Scientiarum Historia, Vol. 8 (1966) 89-100.

• H.A.M. Snelders, 'De ontvangst van het ‘système antiphlogistique’ van Lavoisier in Nederland', Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw, Nijmegen, 1971.

• H.A.M. Snelders, ‘Hendrik Willem Schroeder van der Kolk (1836-1867) en de fysische chemie’, Scientiarum Historia, Vol. 13 (1971) 185-197.

• H.A.M. Snelders, ‘Het ontstaan van de nieuwe chemische nomenclatuur’, Tijdschrift voor de geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 1, No. 2 (1978) 59-67.

• H.A.M. Snelders, ‘Negentiende-eeuwse theorieën over de materie’, Tijdschrift voor de geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 4, No. 4 (1981) 168-187.

• H.A.M. Snelders, ‘De schei- en natuurkunde aan de Utrechtse universiteit in de negentiende eeuw’,Tijdschrift voor de geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 7, No. 1 (1984) 32-48.

• H.A.M. Snelders, 'Het chemisch laboratorium ‘de Leeuwenbergh’ te Utrecht (1845-1903)', Tijdschrift voor de geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 7, No. 3 (1984) 129-140.

• H.A.M. Snelders, 'Chemische laboratoria in de negentiende eeuw',Tijdschrift voor de geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 9, No. 4 (1986) 204-215. 

Vanaf de twintigste eeuw

• ‘De ontwikkeling der chemie in Nederland gedurende de laatste halve eeuw’, Hoofdstuk in: De ontwikkeling der natuurwetenschappen in Nederland gedurende de laatste halve eeuw, S.C. van Doesburgh, Leiden, 1930, p. 1-14. Na een lofzang op Van ’t Hoff worden in kort bestek de verrichtingen van de volgende hoogleraren belicht: Van Bemmelen, Franchimont, Bakhuis Roozeboom, Lobry de Bruyn, Hoogewerff, Van Romburgh, Holleman, Aten, Backer, Blanskma, Boëseken, Cohen, Jaeger, Kruyt, Ter Meulen, Van Nieuwenburgh, Olivier, Reinders, Scheffer, Schoorl, Schreinemakers, Smits, Verkade, Waterman en Wibaut. 
  De webredactie heeft geen rechthebbende op copyright kunnen traceren. G.J. van Meurs, toentertijd secretaris van de Nederlandse Chemische Vereniging, wordt in een bron aangeduid als auteur van het hoofdstuk.

• Lijst met de eerste vrouwelijke promovendi in de chemie/farmacie (pdf-bestand).
  In de periode 1897 tot 1911 promoveerden zeven Nederlandse vrouwen in de chemie en farmacie. Rond 1900 was promoveren in Nederland niet altijd mogelijk en werd uitgeweken naar Zwitserse universiteiten (Bern, Zürich).

• Op de website ‘Name reactions’ staan de organische reacties vermeld die genoemd zijn naar een persoon. Naast het schema van de reactiemechanisme staat de publicatie waar de reactie voor het eerst werd beschreven. De Prins-reactie is de enige die naar een Nederlander is genoemd.

• Symposium over ‘Veertig jaren röntgenanalyse’ gehouden op 13 juni 1952 te Utrecht, Chemisch Weekblad 49, nr. 6 (1953) 81-104. Met bijdragen van:
  J.M. Bijvoet, 40 jaren röntgendiffractie.
  C.H. MacGillavry en E.H. Wiebenga, Wegen der röntgen-analyse.
  G.D. Rieck, Ontwikkeling van de diffractie apparatuur.
  J.C. Schoone, Technische hulpmiddelen bij röntgen-analytische berekeningen.

• A.E. van Arkel, ‘Vijftig jaren anorganische scheikunde’, Chemisch Weekblad 49, nr. 51 (1953) 957-969. Een overzichtsartikel ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de KNCV.

• Herman van Bekkum, Jan Reedijk en Simon Rozendaal (red.), Chemie achter de dijken. Uitvindingen en uitvinders in de eeuw na Van ’t Hoff, Uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV), 2001. Ruim 70 korte artikelen over diverse onderwerpen.

• Alle Bruggink, 'De 100 jarige oorlog tussen chemie en bacterie', website www.biobasedpress.eu.
  
  

• Peter Debije, Kernphysik. Hirzel, Leipzig, 1935. Uitgewerkte voordracht op de Technischen Hochschule in München op 1 december 1934.

• J.H. Förch, ‘Een gasontwikkelingstoestel voor het laboratorium’, Chemisch Weekblad 45, nr. 10 (1949) 158-160. Een beschrijving van een apparaat om langdurig zwaveldisulfide (H₂S) te generen, hetgeen met een Kipp-toestel niet mogelijk was.

• W. Froentjes en A.M. de Wild, ‘De natuurwetenschappelijke bewijsvoering in het proces Van Meegeren’, Chemisch Weekblad 45, nr. 17 (1949) 269-278.

• R. van Hasselt, ‘50 jaar kleurstoffenchemie’, Chemisch Weekblad 50, nr. 16 (1954) 281-290. Een overzichtsartikel ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de KNCV.

• P. Huijnen, De belofte van vitamines: voedingsonderzoek tussen universiteit, industrie en overheid 1918-1945, Proefschrift Universiteit van Amsterdam, 2011. De hoofdstukken zijn als pdf-bestanden te downloaden.

• P. Kruit, 'De Philips EM300 Elektronenmicroscoop'. In: 175 jaar TU Delft – Erfgoed in 33 verhalen, p. 141-145. Een uitgave van de vereniging Histechnica in 2017 ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van de TU Delft.
  
  

• J.L. Meijering, ‘Vijftig jaar metaalkunde’, Chemisch Weekblad 50, nr. 28 (1954) 481-496. Een overzichtsartikel ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de KNCV.

• C.J. Persoons en F.J. Ritter, Feromonen: de chemische taal van insecten, Chemisch Weekblad 74, mei 1978, 299-302.

• A. van Rossem, ‘Vijftig jaar rubberchemie en rubberindustrie’, Chemisch Weekblad 50, nr. 40 (1954) 675-686. Een overzichtsartikel ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de KNCV.

• H.J.C. Tendeloo, ‘Overzicht van 50 jaar kolloïdchemie’, Chemisch Weekblad 50, nr. 11 (1954) 196-202. Een overzichtsartikel ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de KNCV.

• W. van Tongeren, ‘Over de ontwikkeling van de analytische chemie in de eerste helft van de twintigste eeuw’, Chemisch Weekblad 50, nr. 32 (1954) 549-555. Een overzichtsartikel ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de KNCV.

__________________________________________________________________________________

Aangepast 1-12-2017