Prof. dr. Hendrik (Henk) Timmerman (1937) werkte van 1967 tot 1979 bij Gist-Brocades en was van 1979 tot 2002 hoogleraar farmacochemie aan de Vrije Universiteit (VU) te Amsterdam.- Henk Timmerman werd op 10 oktober 1937 geboren in Schoonebeek als de jongste zoon uit het gezin. In 1956 slaagde hij voor het HBS-B diploma aan de Christelijke HBS in Emmen en ging vervolgens wis- en natuurkunde studeren aan de VU te Amsterdam. In september 1960 werd het kandidaatsexamen behaald met scheikunde als hoofdvak en werd hij assistent bij prof. dr. W.Th. Nauta, buitengewoon hoogleraar organische chemie en farmacochemie. In februari 1964 werd het doctoraal examen behaald en vervolgde hij zijn onderzoek leidend tot de promotie op 19 mei 1967 bij Nauta. Het proefschrift ‘2-alkyl-1-[ortho-alkylphenyl]cyclohexanols: synthesis, conformation and some pharmacological investigations’ is te downloaden van de website van het VU Research Portal. Het onderwerp was deels organisch-chemisch en deels farmacologisch. Het farmacologisch onderzoek werd uitgevoerd op het researchlaboratorium van de N.V. Koninklijke Pharmaceutische Fabriek v/h Brocades-Stheeman & Pharmacia dat in 1959 in Haarlem werd geopend en waarvan Nauta researchdirecteur was.
- In maart 1967 trad Timmerman als farmacoloog in dienst bij het laboratorium van Brocades in Haarlem. In datzelfde jaar fuseerde Brocades met de Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek uit Delft tot Gist-Brocades. Timmerman was betrokken bij de in 1972 opgerichte sectie Farmacochemie van de KNCV waarvan hij secretaris werd naast Nauta als voorzitter. In 1973 werd Timmerman wetenschappelijk directeur van de farmacadivisie op het hoofdkantoor van Gist-Brocades in Delft.
- Met het naderen van het emeritaat van Nauta zocht de subfaculteit scheikunde van de VU naar een opvolger en benoemde in oktober 1979 Timmerman als hoogleraar farmacochemie. Op 12 december 1980 hield hij de oratie ‘Nieuwe geneesmiddelen: Waarom, hoe, waar?’ En stelde daarin dat nieuwe geneesmiddelen niet ad random moeten worden gezocht, maar moeten worden gebaseerd op kennis over processen rond ziekten of over werkingsmechanismen van biologisch actieve verbindingen. Over de relatie tussen moleculaire structuur en biologische activiteit publiceerde Timmermans met enige regelmaat in het Chemisch Magazine, zie:
- Geneesmiddelen; vinden of ontwerpen?, Chemisch Magazine december 1986, p. 899-901.
- Moleculen maken het moderne medicijn, Chemisch Magazine oktober 1987, p. 643-648. - Na zijn benoeming aan de VU richtten Timmerman en zijn groep zich specifiek op het onderzoek naar histaminereceptoren en hun liganden. Hij werd als de histaminedeskundige in Nederland beschouwd. In 1990 was hij de organisator van de internationale bijeenkomst ‘New Perspective in Histamine Research’ in Noordwijkerhout. Voor het histamineonderzoek werd hem in 1998 de Dr. Saal van Zwanenberg ereprijs toegekend door de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen (KHMW). Met als motivatie: ‘Voor zijn vele bijdragen aan het geneesmiddelenonderzoek en in het bijzonder het farmacologisch en farmacochemisch onderzoek met betrekking tot de histaminereceptoren’. In 1998 werd hem ook de vierde Nauta Pharmacochemistry Award toegekend door de European Federation on Medicinal Chemistry (EMFC) met name voor het histamine-onderzoek. De prijs werd uitgereikt tijdens een EFMC-symposium.
- Naar aanleiding van de ontvangst van de Dr. Saal van Zwanenberg ereprijs stond in het Chemisch Weekblad van 31 oktober 1998 (p. 4) een bericht met als kop ‘Universiteiten moeten maatschappelijk stelling nemen’. En stelling nemen deed Timmerman in zijn leven nadrukkelijk tegen homeopathische middelen. Zowel in de landelijke pers (zie KB/Delpher) als in het Pharmaceutisch Weekblad [125 (1990) 1156-1157] met bijvoorbeeld het stuk ‘De KNMP en de bevordering van de homeopathie (I)’. Een publieksfolder over homeopathische middelen van de apothekersorganisatie KNMP werd als een grote misser beschouwd. Maar niet alleen tegen homeopathie voerde hij, als bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, strijd. Aanhangers van alternatieve geneeswijzen, ook als het VU-collega’s waren, werden niet gespaard.
- Samen met prof. dr. D.D. Breimer van de Universiteit Leiden was Timmerman de initiatiefnemer van het Leiden/Amsterdam Center for Drug Research (LACDR) dat in 1992 werd opgericht. Hij fungeerde als de research-directeur van het LACDR. Dat werd later uitgebreid met universiteitsgroepen uit Uppsala (U) en Londen (L) tot het samenwerkingsverband ULLA. Timmerman was ook de editor van het ‘Festschrift dedicated to Professor Dr. Douwe Breimer’, in december 2000 verschenen in een speciaal nummer van het European Journal of Pharmaceutical Sciences
- Naast zijn hoogleraarschap vervulde Timmerman tal van bestuurlijke functies. Hij was decaan van de scheikundefaculteit en van de faculteit wis- en natuurkunde van de VU. Hij was jarenlang voorzitter van de sectie Farmacochemie van de KNCV en in 1992 voorzitter van de KNCV. In internationaal verband was hij voorzitter van de EMFC en secretaris van de Commission of Medicinal Chemistry of the IUPAC.
- In 2002 ging Timmerman met emeritaat en werd opgevolgd door prof. dr. Rob Leurs. Timmerman hield in november 2002 de afscheidsrede ‘Ontvangen en doorgeven’. Hij had het door Nauta aan de VU begonnen vakgebied farmacochemie verder uitgebreid en bleef na 2002 betrokken bij het onderzoek. Voor het boek ‘De Geschiedenis van de scheikunde in Nederland 3’ uit 2004 schreef hij het hoofdstuk ‘Farmacochemie: het ontstaan van een nieuwe subdiscipline’. Het hoofdstuk is als pdf te downloaden van deze website.
- In 2003 werd Timmerman benoemd tot erelid van de KNCV. De Nederlandse Vereniging voor Farmacologie Timmerman eerde hem dat jaar ook met de Ariëns Award. Met prof. dr. E.J. Ariëns (1918-2002) had hij in de jaren negentig een polemiek gevoerd over ‘chirale pillen’. Ariens voerde campagne tegen racemische geneesmiddelen omdat de inactieve enantiomeer een ballast voor het lichaam vormde. Timmerman zag dat niet zo zwart-wit als het inactieve enantiomeer niet schadelijk was.
Na 2003 volgde nog meer eerbetoon in de vorm van eredoctoraten aan buitenlandse universiteiten en erelidmaatschappen van wetenschappelijke instellingen. Hij werd erelid van de European Histamine Research Society en in 2021 werd hij door de EFMC verkozen tot bijzonder erelid (EFMC Honorary Felllow). - Timmerman is opgenomen in de Chemistry Tree met een verwijzing naar zijn honderden wetenschappelijke publicaties en waarvan er 189 uit de periode tussen 1968 en 2014 als high probability worden gekenmerkt. Hij was de organisator van een aantal wetenschappelijke congressen over Medical Chemistry en histamine. De in boekvorm door hem samengestelde proceedings zijn opgenomen in WorldCat.
___________________________________________________________________________________________
Datum 3-5-2021
