- Prof. dr. Johannes (Johan) Maarten Los (1920-2008) was van 1960 tot 1984 hoogleraar fysische chemie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
- Johan Los werd geboren op 23 oktober 1920 in het Zuid-Hollandse Alkema, sinds 2009 deel van de gemeente Kaag en Braassem. In het naburige Alphen aan de Rijn bezocht hij de Christelijke HBS en slaagde in 1938 voor zijn eindexamen. Vervolgens ging hij wiskunde en natuurkunde studeren aan de Vrije Universiteit (VU) van Amsterdam. In 1942 behaalde hij het kandidaatsexamen. Zijn studie werd ruw onderbroken door de Tweede Wereldoorlog. Voor het verzet werkte hij aan het vervalsen van persoonsbewijzen zoals het verwijderen van de ‘J’ uit Joodse persoonskaarten. In juni 1944 werd hij door de Duitsers opgepakt en overgebracht naar het concentratiekamp Sachsenhausen in Oranienburg (klik hier voor meer details). Hij overleefde ternauwernood het kampgevangenenschap en hervatte na terugkeer in Nederland zijn studie. In maart 1948 studeerde hij af als scheikundige bij prof. dr. J. Coops.
- In juli 1948 trouwde Los met Nelly Lena Sanders. Hij kreeg een Canadese beurs om te studeren aan de University of New Brunswick en het jonge paar vertrok naar Ottawa. In het Department of Chemistry van de University of New Brunswick werkte in die tijd de latere VU hoogleraar F. Bickelhaupt als postdoc. De band met de VU bleef behouden want op 22 september 1952 promoveerde Los bij Coops op het proefschrift ‘The Calorimetric Measurement of the Thermal Properties of Argon Adsorbed on Titanium Dioxide’. In 1960 bekleedde hij in New Brunswick de functie van associate professor.
- De volgende stap in zijn carrière kwam in 1960. De hoogleraar fysische chemie G.J. Hoijtink vertrok naar de Universiteit van Amsterdam en Los keerde terug naar Amsterdam. Per 1 september 1960 werd hij benoemd tot hoogleraar fysische chemie aan de VU in het bijzonder belast met het onderwijs in de elektrochemie, thermochemie en colloïdchemie. Op 26 mei 1961 aanvaardde hij zijn ambt met de rede ‘De grondslagen van de chemische kinetica’. Hij werd omschreven als een klassiek fysisch-chemicus door Kirstin de Boer-van Rhenen en Nel Velthorst in het boek ‘Bijzondere chemie?!, 75 jaar scheikunde aan de Vrije Universiteit’ (2005, p. 176). In zijn college chemische thermodynamica volgde hij het formalisme van Gibbs en de theorieën van de Belgische hoogleraar Th. den Donder.
- In het Chemisch Weekblad 62 (1966, p. 537-540) verscheen een overzicht van de werkzaamheden van de werkgroep elektrochemie en thermochemie van Los. Vrijwel al het elektrochemisch onderzoek hield zich bezig met verschijnselen, die zich afspelen aan de grenslaag elektrode/elektrolytoplossing. De volgende drie onderzoekingen werden nader toegelicht: pulspolarografie, elektrode-chemiluminescentie en impedantiemetingen. Met de druppelende kwikelektrode werden theorieën over elektrodereacties getest. Th.G. Overbeek noemt in zijn memoires in Werken aan Scheikunde het mooie onderzoek aan de elektrische dubbellaag op kwik. Over dat onderzoek werd gepubliceerd in het Journal of Electroanalytical Chemistry and Interfacial Electrochemistry, 52 (1974) 27-36.
- Los was betrokken bij de 1957 opgerichte SON-werkgemeenschap ‘Electrochemie’. Doordat de belangstelling verschoof werd de werkgemeenschap in 1973 omgezet in ‘Vloeistoffen en Grensvlakken’. Los was daarvan werkgroepleider samen met G. Somsen. In 1984 ging Los met emeritaat en werd de werkgroep elektrochemie aan de VU opgeheven om de focus binnen de fysische chemie te verleggen.
- In 1992 ontving Los de onderscheiding van Jad Vashem wegens zijn hulp aan Joodse onderduikers in de Tweede Wereldoorlog. Hij overleed op 87-jarige leeftijd op 17 augustus 2008 in Amsterdam, waar hij werd begraven. De overlijdensadvertentie verscheen in het dagblad Trouw op 19 augustus. Zijn vrouw Nelly Lena Sanders was het jaar eerder overleden.
__________________________________________________________________________________________
Datum 10-12-2021
