Dr. Willem (Wim) Jacques Hornix (1930-2019) was voornamelijk werkzaam op het gebied van de grondslagen van de thermodynamica en op dat van de geschiedenis van de chemie.- Wim Hornix werd geboren op 16 mei 1930 te Utrecht, studeerde scheikunde aan de Universiteit te Utrecht, en behaalde in 1960 zijn doctoraalexamen. Hij was een actief lid van de studentenvereniging Veritas. Naast zijn studie, en ook daarna, was hij leraar scheikunde op het Lyceum Onze Lieve Vrouw ter Eem (Gymnasium en M.M.S.) in Amersfoort. In die jaren volgde hij ook colleges logica en filosofie bij E.W. Beth (1908-1964) aan de Universiteit van Amsterdam en vervolgens bij A.G.M. van Melsen (1912-1994) aan de Katholieke Universiteit in Nijmegen. Via Van Melsen kreeg hij een promotieplaats aan het Department of Applied Mathematics and Mathematical Physics, University College of South Wales in Cardiff (Verenigd Koninkrijk). Daar promoveerde hij in 1970 bij Peter Landsberg (1922-2010) op het proefschrift 'An Axiomatization of Classical Phenomenological Thermodynamics' (als pdf-bestand te downloaden, 12 MB). Zijn werk in Cardiff resulteerde in een levenslange fascinatie voor de grondslagen van de thermodynamica, ook nadat hij in het begin van de jaren zeventig terugkeerde naar Nederland en een aanstelling kreeg aan de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen (nu Radboud Universiteit).
- Wim Hornix was sinds de oprichting in 1986 voorzitter van de Werkgroep Grondslagen van de Thermodynamica. In de lezing ‘Wat stelt de Tweede Hoofdwet?’, gehouden op het KNCV-Wintercongres op 8 januari 1993 stelde hij een nieuwe formulering van de tweede hoofdwet van de thermodynamica voor. Anno 2022 is de interpretatie van de tweede hoofdwet nog steeds onderwerp van discussie. Zie bijvoorbeeld het artikel van Jos Uffink uit 2018, die ook de lezing van Wim Hornix uit 1993 noemt. In 1998 kwam de actieve werkgroep Grondslagen van de Thermodynamica voor de honderdste keer bijeen. Hij werd in 1998 tevens voorzitter van de overkoepelende KNCV-werkgroep Filosofie van de Chemie, opgericht in november 1985.
- Na zijn pensionering werkte hij aan een thermodynamisch leerboek voor chemiestudenten op basis van de grondslagen die hij in 1993 had geformuleerd. Dit manuscript bleef onvoltooid en is als pdf-bestand bijgevoegd (in voorbereiding).
- Aan de universiteit te Nijmegen werkte hij als wetenschappelijk medewerker voor onderwijszaken bij de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Hij was een fervent pleitbezorger van nieuwe wegen in het universitair onderwijs. Voorbeelden daarvan zijn het gebruik van televisie om theoretisch en praktisch onderricht te integreren, het invoeren van projectonderwijs, en het besteden van aandacht aan de thematiek van Wetenschap en Samenleving in onderwijs en onderzoek.
- Naast de grondslagen van de thermodynamica bestudeerde hij ook diepgaand de geschiedenis van de chemie. Meer in het bijzonder werd dat uitgewerkt in het project ‘De ontwikkeling van de kleurstofindustrie: Onderzoeksproject van het Wetenschap en Samenleving-programma van de K.U. Nijmegen’ (1979-1984), met als coauteurs Henk van den Belt, Bart Gremmen en Ernst Homburg. De resultaten van het vervolgonderzoek van dit project werden internationaal gepresenteerd op een workshop georganiseerd in 1990 door het Sidney M. Edelstein Center for the History and Philosophy of Science, Technology and Medicine in Jerusalem, en gepubliceerd in 1992 in een special issue, onder redactie van Anthony S. Travis, Willem J. Hornix en Robert Bud, van The British Journal for the History of Science (BJHS). Wim Hornix schreef hierin over de nauwelijks onderzochte produktie-apparatuur van de vroege synthetisch-organisch chemische industrie (zie de publicatie van From Process to Plant uit 1992).
- In september 1998 nam hij het initiatief tot de oprichting van de Chemie Historische Groep (CHG) van de KNCV. Bij de officiële oprichting op 7 januari 1999 werd hij de eerste voorzitter daarvan.
- Wim Hornix overleed op 9 december 2019. Overlijdensberichten verschenen in NRC en in De Gelderlander. Oud-collega's en studenten van Wim herinneren zich diens bevlogenheid om zaken te willen veranderen. Een uitgebreid In Memoriam werd gepubliceerd in het tijdschrift Vox van de Utrechtse Studentenvereniging Veritas. Daarin zijn reacties van oud-studiegenoten, oud-collega’s en een door Ernst Homburg opgesteld CV opgenomen.
__________________________________________________________________________________________
Datum 12-1-2022
