- Dr. Adrianus (Adriaan) van Es (1931) was werkzaam bij Akzo van 1965 tot 1994, vanaf 1987 als voorzitter van de directie Akzo Nederland.
- Adriaan van Es werd geboren op 26 oktober 1931 te Delft. Zijn loopbaan begon in 1949 en hij vervulde verschillende functies op laboratoria bij Unilever, TNO, Shell en de Universiteit Leiden. Hij volgde met succes de toenmalige analistenopleiding en ging in 1961 in Leiden studeren voor het verkrijgen van de middelbaaronderwijs akte (M.O.-A. en B). Dit werd gevolgd door een academische studie en hij behaalde in december 1963 cum laude zijn doctoraal examen wiskunde en natuurwetenschappen met als hoofdvak scheikunde. Dit werd een jaar later al gevolgd door een promotie op 28 oktober 1964 bij prof. dr. E.C. Kooyman met het proefschrift ‘Acetic formic anhydride. A highly selective formylating agent’.
- Op 1 mei 1965 trad Van Es als research-chemicus in dienst bij de in 1960 opgerichte Centrale Research van de Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie (KNZ) in Hengelo waarvoor prof. dr. J.A.A. Ketelaar voor de researchleiding was aangetrokken. Voor Van Es was mei 1965 het begin van een 29-jarige loopbaan in een periode met een aantal bedrijfsfusies uiteindelijk leidend tot het AkzoNobel-concern in 1994. In 1962 had KNZ al een fusie aangegaan met de zwavelzuurfabrikant Ketjen uit Amsterdam tot Koninklijke Zout-Ketjen (KZK). In 1967 ging KZK samen met het farmaciebedrijf Organon tot KZO en in 1969 volgde de fusie met de kunstzijde-industrie AKU en werd het Akzo-concern gevormd. De ‘Z’ van zout waarmee Van Es in 1965 was begonnen bleef wel in de naam behouden. In het in 1978 verschenen herdenkingsboek ‘60 jaar "Zout" in Twente’ schreef hij het voorwoord.
- De Volkskrant maakte op 12 juli 1968 (zie KB/Delpher) een rapportage over de zoutstad Hengelo met 1350 werknemers. Bij de Centrale Research werkte toen een staf van 125 specialisten. De productie van chloor door elektrolyse van zout en het maken van chloorproducten zoals monochloorazijnzuur (MCA) waren belangrijke activiteiten. Van Es bekleedde achtereenvolgens de functies van hoofd chemisch technologische dienst, productiemanager en directeur van de zoutlocatie Hengelo. Hij ijverde voor de bouw van een nieuwe en minder milieubelastende MCA-fabriek die in 1973 startte en in 1976 operationeel werd. In juli 1980 werd Van Es benoemd tot lid van de directie van het in 1971 opgerichte Akzo Zout Chemie en tevens tot lid van de directie van Akzo Nederland. Op 1 januari 1987 kwam de volgende stap in zijn carrière met de benoeming tot voorzitter van de directie Akzo Nederland. Akzo bundelde tal van activiteiten (farma, chemie, coatings en vezels) en vanaf 1988 werd gewerkt aan de samenhang tussen de onderdelen. Waarbij afslanking van bedrijfstakken, herstructurering, sociale onrust en onderhandelen met de vakbonden over arbeidsvoorwaarden hoorde. Sinds 1990 was Van Es als lid van de managementraad van Akzo tevens betrokken bij de vorming van de fusie tussen Akzo en het Zweedse Nobel-concern in 1994. De geschiedenis van AkzoNobel is in 2008 samengesteld door Jonathan Steffen onder de titel ‘Tomorrow’s Answers Today’ en is beschikbaar op internet.
- Op 31 mei 1994 ging Van Es bij Akzo met pensioen en werd wegens zijn vele verdiensten benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Het Chemisch Weekblad van 11 juni 1994 (p. 7) plaatste er een kort bericht over. Hij was eerder in april 1991 al onderscheiden als Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Ter gelegenheid van zijn afscheid gaf hij enkele interviews met kranten. “Gezond de poort uit, dat is toch het mooiste afscheid dat je je kunt wensen” zoals weergegeven in de NRC van 1 juni 1994 (zie KB/Delper). Het interview met Trouw op 24 mei 1994 met als titel ‘Van Es maakte van Akzo een CAO-laboratorium’ is op internet na te lezen.
- Naast Akzo was Van Es elders actief. Hij was sinds 1986 lid van het bestuur van het Verbond van Nederlandse Ondernemingen (VNO) en werd ervan vicevoorzitter in 1992 tot zijn pensionering bij Akzo. En ook de chemie werd niet vergeten. Hij was een periode voorzitter van de toenmalige Chemische Kring Twente. In 1991 opende hij het KNCV Zomercongres met als thema ‘Chemie ↔ Milieu’ in een periode dat ook Akzo regelmatig werd belaagd door de milieubewegingen. Hij sprak daarbij de hoop uit dat het KNCV-congres een bijdrage zou leveren aan wat Akzo als motto had gekozen: ‘Creating the right chemistry’. Het Chemisch Weekblad van 29 augustus 1991 (p. 350) wijdde eraan een bericht.
- Na zijn pensionering vervulde Van Es enkele commissariaten. Van 1997 tot 2002 was hij voorzitter van de Stichting Universiteitsfonds Twente. In 2006 was het afgelopen met de chemie in Hengelo en was de productie naar Delfzijl verplaatst. ‘Omzien in trots’ was de titel van de in 2006 verschenen beeldgeschiedenis van 75 jaar Akzo Nobel Hengelo en dat gold ongetwijfeld ook voor Van Es. In zijn woonplaats Delden, de oorsprong van de zoutwinning in Twente, maakte hij zich vanaf 2011 nog sterk voor de herbouw van de in 1959 afgebrande Eschmolen, een van de oudste industriële gebouwen van Delden.
_____________________________________________________________________________________________
Datum 18-12-2019