Literatuurverwijzingen
Paul Balduck, 'Mijlpalen in de ontdekking van kunstmeststoffen', C2W Mens & Molecule, april 2022.
Ernst Homburg en Henk van Zon, 'Grootschalig produceren: superfosfaat en zwavelzuur, 1890-1940', Hoofdstuk 3.2 in: J.W. Schot, H.W. Lintsen, A. Rip en A.A. Albert de la Bruhèze (red.), Techniek in Nederland in de twintigste eeuw. Deel II. Delfstoffen, energie, chemie. Uitgegeven door de Stichting Historie der Techniek, Eindhoven, en Walburg Pers, Zutphen, 2000, p. 278-297.
K.J.B. De Kleermaeker, ‘Vijftig jaar meststoffenontwikkeling’, Chemisch Weekblad jrg. 50, nr. 33 (1954) 565-570. Een overzichtsartikel ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de KNCV.
Een kort overzicht wordt gegeven van de veranderingen, welke zich hebben voorgedaan in hoeveelheden en de aard van de in Nederland toegepaste kunstmeststoffen in de periode 1903-1953.
Eddy Brinkman, 'Kunstmest', Chemische Feitelijkheden, editie 56, nr. 246, juni 2008. Een uitgave van de KNCV. Inhoud: Zonder stikstof geen leven, Van stikstof tot meststof, Verspilling voorkomen.
D.J.E. van Reede-Smit, 'Fosfaten', Chemische Feitelijkheden, nr. 25, 1996 (herdruk). Een uitgave van de KNCV.
J.L. van Zanden, 'Mest en ploeg', Hoofdstuk 3, in: H.W. Lintsen (red.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890. Deel I. Techniek en modernisering. Landbouw en voeding. Walburg Pers, Zutphen, 1992, p. 53-69.
'Het witte goud', een documentaire uit 2012 over chilisalpeter dat het Groningse platteland in het begin van de 20e eeuw vruchtbaar maakte.
Kunstmestproducenten
De Vereniging van Kunstmest Producenten (VKP) geeft op haar website nieuws over de Nederlandse kunstmestindustrie.
In de Nederlandstalige Wikipedia staan korte overzichten van:
- De Albatros Superfosfaatfabrieken was een door fusie ontstane maatschappij die superfosfaat en zwavelzuur produceerde. In 1962 fuseerde het bedrijf met de MEKOG uit IJmuiden.
- De Eerste Nederlandse Coöperatieve Kunstmestfabriek (ENCK) was een fabriek te Vlaardingen die fosforzuur en superfosfaat vervaardigde. Het bedrijf werd in 1917 opgericht en in 1999 gesloten.
- De Centrale Guanofabrieken (CGF) was een kunstmestfabriek in Capelle aan den IJssel die superfosfaat produceerde en heeft bestaan van 1875 tot 1971.
- De Maatschappij tot Exploitatie van Kooksovengas (Mekog) was een bedrijf dat in 1929 op het terrein van Hoogovens te IJmuiden werd opgericht met als doel om de cokesovengassen die in de cokesfabriek vrijkomen te benutten. Het was een samenwerkingsverband van Hoogovens en Shell. De cokes is nodig in het hoogovenproces. Mekog ging stikstofkunstmest produceren.
- De Nederlandse Stikstof Maatschappij (NSM) was de voortzetting van de Compagnie Neérlandaise de l’Azote, een kunstmestfabriek in Sluiskil, opgericht in 1929.
- DSM Agro was de kunstmestdivisie van DSM. Ze heeft echter een lange voorgeschiedenis lopend vanaf het Stikstofbindingsbedrijf (SBB) in 1929 via DSM Meststoffen in 1986 naar DSM Agro van 1996-2010.
Twee bijdragen over superfosfaatfabrieken in het Chemisch Weekblad, 25e jaargang, no. 29, 21 juli 1928, p. 415 en 458. Uitgebracht ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van Nederlandse Chemische Vereniging. Klik hier voor beide pagina’s.
- Vereenigde Chemische Fabrieken en Amsterdamsche Superfosfaatfabriek te Utrecht, p. 415.
- F. W. Bakema, De Nederlandsche superfosfaat-industrie, p. 458.
Twee bijdragen over producenten van zwavelzure ammoniak in het Chemisch Weekblad, 25e jaargang, no. 29, 21 juli 1928. Uitgebracht ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van Nederlandse Chemische Vereniging:
- N.V. Centrale Ammoniakfabriek te Weesp, p. 423-424. Klik hier voor de pagina’s.
- Van der Elst & Matthes, p. 457-458. Klik hier voor de pagina’s.
Oud-medewerker J.A. Vens schreef in het midden van de jaren tachtig een geschiedenis van de Rotterdamse superfosfaat- en kunstmestfabriek op de Vondelingenplaat te Pernis met als titel Super op de Plaat. Lotgevallen van mensen en machines op een kunstmestfabriek. Ingegaan wordt op de installaties om kunstmest te maken en op de mensen die in de fabriek werkten in de periode van de Eerste Wereldoorlog tot de jaren tachtig van de twintigste eeuw. Van de oprichting van de Superfosfaatfabriek Holland uit 1910 tot het ontstaan van de Kunstmestfabriek Kemira in 1988 en alle daar tussenliggende fusies en overnames. Over de praktijk van het produceren van salpeterzuur, zwavelzuur, fosforzuur, ammoniak, ammoniumfosfaat en ureum. Het boek verscheen nooit in druk. De tweede versie van het typoscript dateert uit oktober 1992 en werd ter beschikking gesteld voor plaatsing op de CHG-website (Lees meer>>). De in het boek beschreven plattegronden van de fabriek uit de jaren 1918 tot 1985 werden gefotografeerd en in een apart pdf-document overgezet (klik hier).
Het Rotterdamse Stadsarchief beheert de archiefstukken van de Kunstmestfabriek Kemira (Pernis-Vondelingenplaat), voorheen Albatros Superfosfaatfabrieken N.V.
Stikstofbindingsbedrijf van de Staatsmijnen en DSM Agro
Ernst Homburg, Groeien door kunstmest, DSM Agro 1929-2004, Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2005, 383 pagina's.
Het boek beschrijft de geschiedenis van kunstmestproducent DSM Agro (1929-2004), een onderneming deels voortgekomen uit het Stikstofbindingsbedrijf van Staatsmijnen in Limburg.
Klik hier voor meer informatie over het boek.
F. K. Th. van Iterson, ‘Kunstmest uit gas en lucht’, De ingenieur, jrg. 47, 1932, no. 51, p. A427-A436. Beschrijving van het Stikstofbindingsbedrijf van de Staatsmijnen te Lutterade voor de productie van ammoniak.
Het tijdschrift is gedigitaliseerd door de Koninklijke Bibliotheek. Het artikel is op te zoeken via Delpher en te downloaden op http://tijdschriften.kb.nl/ m.b.v. de optie ‘Uitgebreid zoeken’ en de zoekopties: Titel tijdschrift: ‘Ingenieur’, Jaar van uitgave: ‘1932’ en de tekst: ‘kunstmest’.
Arjan van Rooij, 'Aangekochte technologie en industriële research bij het Stikstofbindingsbedrijf van Staatsmijnen in de jaren 1930', NEHA jaarboek, deel 66 (2003) 263-286. Digitaal beschikbaar op de website van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG).
In de fotocollectie van De Staatsmijnen op de website DeMijnen.nl bevinden zich tientallen foto’s van het Stikstofbindingsbedrijf (SBB). De website kent een zoekfunctie.
______________________________________________________________________
Aangepast 20 april 2022
