Prof. dr. Hendrik (Henk) Schenk (1939-2023) was van 1980-1988 hoogleraar directe methoden in de kristallografie en van 1988-2004 hoogleraar chemische kristallografie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).- Henk Schenk (1939) werd geboren op 26 december 1939 in Koog aan de Zaan. Hij studeerde aan de UVA en behaalde op 25 mei 1965 het doctoraal examen scheikunde met als hoofdvak synthetisch organische scheikunde. Hij promoveerde op 10 december 1969 bij kristallograaf prof. dr. C.H. MacGillavry op het proefschrift ‘Automation of the symbolic addition method: Application to some compounds from the vitamin-A chemistry’. Coreferenten waren prof. dr. H.O. Huisman (hoogleraar organische chemie) en dr. C. Romers. Na zijn promotie bleef hij als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de universiteit.
- Op 1 januari 1979 werd Schenk lector aan de UvA op het toenmalige Laboratorium voor Kristallografie. Op 24 september 1979 hield hij de openbare les ‘Elektronendichtheid als basis voor de directe methoden in de kristallografie’. Het jaar daarop volgde de benoeming tot hoogleraar directe methoden in de kristallografie. In oktober 1985 werd de Nobelprijs voor de scheikunde toegekend aan de Amerikaanse hoogleraren H.A. Hauptman en J. Karle voor de theoretische ontwikkeling voor de directe methode in de kristallografie. Schenk, die samen met Hauptman heeft gepubliceerd, legde in het NRC Handelsblad (zie KB/Delpher) de directe methode als volgt uit: ‘Een röntgendiffractiepatroon is te vergelijken met een dia in een projector zonder les. Door een lens te plaatsen en scherp te stellen, wordt de afbeelding helder: de dia komt “in fase’.’
Vanaf 1988 werd de leerstoel chemische kristallografie bekleed, een ambt dat Schenk uitoefende tot zijn emeritaat in december 2004. Na zijn emeritaat bleef hij verbonden aan de universiteit. In het Album Academicum van de UvA staat een tabellarisch overzicht van zijn academische carrière. Van september 1987 tot januari 1990 was hij tevens parttime onbezoldigd hoogleraar structuurchemie aan de Universiteit Leiden zoals vermeldt op de website Leidse hoogleraren. - Schenk schreef het hoofdstuk 8 (p. 165-175) over kristallografie in De geschiedenis van de scheikunde deel 3 met een overzicht van de periode 1945 tot het begin van de jaren tachtig. Het tijdperk waarin de computer zijn intrede deed. Hij bespreekt in het hoofdstuk onder meer de oprichting van de SON-werkgemeenschap voor Kristal- en Structuuronderzoek in 1978 waarvan hij later voorzitter werd. En ook de vorming van de International Union of Crystallography (IUCr). In 1948 werd het eerste IUCr-congres georganiseerd. Nederlandse kristallografen hebben significante bijdragen geleverd aan de IUCr. Schenk zelf was president in de periode 1999-2002 en op de IUCr-website zijn bijdragen en foto's van Schenk te vinden (foto aan rechterkant: uit het 21st Congress in Osaka in 2008).
- Schenk schreef in het Chemische Weekblad (CW) en het Chemisch Magazine (CM) een aantal artikelen over kristallografie en de computer:
- ‘Kristalstructuurbepaling als chemische routine methode’, Chemisch Weekblad, 4 oktober 1974, p. V16-V18. Dankzij de computer is de tijdsduur van een kristalstructuurbepaling aanzienlijk beperkt, zodat de methode kan concurreren met andere analysetechnieken.
- ‘Beevers-Lipson strookjes zijn zeer zeldzaam geworden’, CM juli augustus 1981, p. 407-408. Over de bescheiden hulpmiddelen en slimme trucs, zoals van Upson en Beevers, die voor de komst van de computer werden toegepast voor de structuurbepaling met behulp van röntgendiffractie aan kristallen.
- ‘Computer helpt Ou-studenten’, CM maart 1985, p. 130-132. Over een cursus scheikunde voor studenten aan een Open Universiteit die met een computer afstandsonderwijs kunnen volgen. Afstandsonderwijs was in 1985 een stokpaard van het Amsterdamse Laboratorium voor Kristallografie en van de schrijver.
- ‘Kristallografie-Computer-Scheikunde‘, CM december 1986, p. 867-869. Over de niet meer weg te denken rol van de computer in de kristallografie.
- ‘Kristal- en structuuronderzoek - Kleine groep met grote toekomstplannen’, CM januari 1988, p. 56-58. Schenk schreef dit artikel als voorzitter van de in 1988 opgeheven SON-werkgemeenschap Kristal- en Structuuronderzoek. Het einde van de werkgemeenschap betekende niet het einde van het kristallografisch onderzoek in Nederland. - Schenk schreef talrijke publicaties over kristallografie die getuigen van een lange wetenschappelijke carrière. Overzichten van de publicaties worden gegeven in NARCIS, de website researchgate en WorldCat. Hij is opgenomen in de Chemistry Tree.
- Schenk vervulde naast zijn hoogleraarschap tal van nevenfuncties zoals voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Kristallografie, bij de NWO en bij internationale organisaties zoals de IUCr. Hij was in 1984 voorzitter van de KNCV en in 1983 en 1985 vicevoorzitter. En in 1994 decaan van de faculteit scheikunde van de UvA.
- Henk Schenk overleed op 83-jarige leeftijd op 14 september 2023. De Nederlandse Vereniging voor Kristallografie plaatste een In memoriam op hun website. Klik hier als pdf-bestand.
__________________________________________________________________________________
Datum 27-7-2019, aangepast 28-9-2023
