- Prof. dr. Jan Kommandeur (1929-2012) promoveerde in 1958 aan de Universiteit van Amsterdam bij prof. dr. J.A.A. Ketelaar op het proefschrift ‘Photoconduction of single crystals of aromatic hydrocarbons’. Na zijn promotie werkte hij drie jaar bij Union Carbide Corporation in de Verenigde Staten. Van 1961 tot 1994 was hij hoogleraar fysische chemie aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).
- Een tabellarisch overzicht van Kommandeurs wetenschappelijke carrière staat vermeld in de Catalogus Professorum Academiae Groninganae op de website van de Universiteitsbibliotheek. Hij is tevens opgenomen in de Chemistry Tree. Die website geeft een overzicht van zijn leerlingen en een lijst van publicaties over onder meer spectroscopisch onderzoek aan moleculen na bestraling met een laser of met instrumentele analysemethoden als kernmagnetische (NMR) en elektron paramagnetische resonantie (EPR).
- ‘Volwassen wetenschap’ luidde zijn inaugurele rede op 14 mei 1963 en ‘De universiteit van overmorgen’ was de titel van zijn afscheidsrede op 29 november 1994. (Klik op de titels om beide redes als pdf te downloaden). Het Nieuwsblad van het Noorden van 15 mei 1963 (op te zoeken via KB/Delpher) besteedde onder de kop ‘Kloof tussen maatschappij en exacte wetenschap’ aandacht aan de inauguratie. In het Chemisch Weekblad van 31 januari 1995 (p. 2) werd het gedeelte van de afscheidsrede over de stand van zaken van het chemisch onderzoek gepubliceerd. In de ruim 30 jaar van zijn hoogleraarschap veranderde de universiteit en de maatschappij aanzienlijk. In de lezing ‘Natuurwetenschappelijk perspectief’ voor de Dr. Wiardi Beekman Stichting deed Kommandeur in 1966 een poging de toekomst van de natuurwetenschap te voorspellen. Zijn interesse bleek duidelijk niet beperkt tot zijn vakgebied fysische chemie.
- In 1970 richtte Kommandeur de Stichting de Jonge Onderzoekers Groningen op met als doel jongeren te interesseren voor techniek en wetenschap. Sinds 2003 looft de RUG nog ieder jaar de Jan Kommandeursprijs uit aan middelbare scholieren.
- Begin jaren zeventig was Kommandeur nauw betrokken bij de Vrije Studierichting Chemie die beoogde een brug naar de maatschappij te vormen. Begin jaren tachtig werd de Vrije Chemie ondergebracht in het Instituut voor Energie en Milieu. Kernenergie vormde een van de topics van het instituut. Bij de Nederlandse uitgave van het Kemeny-rapport over het ongeluk in de kerncentrale van Harrisburg schreef Kommandeur het voorwoord.
- Onderwijsvernieuwing en streven naar toponderzoek waren andere onderwerpen waarmee Kommandeur naar voren trad. Zie bijvoorbeeld een stuk van Ulco Kooystra in het Chemisch Weekblad van 31 oktober 1991 (nr. 44, p. 440) en de lezing van Ton van Helvoort ‘Het illustere duo Wijnberg - Kommandeur: Amerikanisering van de universitaire chemie avant la lettre’, gehouden in juni 2016 tijdens de CHG-bijeenkomst '250 jaar chemie onder de Martinitoren'.
- Kommandeur werd in 1981 benoemd tot lid van de afdeling natuurkunde van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Hij was van 1987-1994 lid van de Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid. En werd in 1993 onderscheiden als Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
- E. Drent en D.A. Wiersma stelden voor de KNAW na zijn overlijden een uitgebreid levensbericht op van Jan Kommandeur waarin behalve op zijn fysisch chemisch onderzoek tevens wordt ingegaan op de door hem nagestreefde onderwijsvernieuwing en zijn visie op de invloed van de wetenschap op de maatschappij.
____________________________________________________________________________________
Datum 30-8-2017
