- Prof. dr. Dirk (Dick) Feil (1933-2020) was van 1965 tot 1967 lector fysische chemie, van 1967 tot 1968 hoogleraar fysische chemie der materie en van 1969 tot 1998 hoogleraar chemische fysica aan de Technische Universiteit Twente.
- Dirk Feil werd op 17 februari 1933 geboren te Zeist. Na het behalen van het HBS-diploma ging hij in 1950 wis- en natuurkunde studeren aan de Universiteit Utrecht, waar hij in 1958 afstudeerde in de scheikunde bij prof. dr. J.M. Bijvoet.
Na zijn studie verbleef hij van 1958 tot 1960 als ‘post doctorate fellow’ bij prof. G.A. Jeffrey aan de University of Pittsburgh. Hij verrichtte daar onderzoek met röntgendiffractie aan clathraat hydraten. Na terugkomst in Nederland promoveerde hij op 26 juni 1961 bij prof. Bijvoet in Utrecht op het proefschrift ‘The crystal structure of tetra-iso-amylammonium fluoride 38 H2O’. Samen met Jeffrey publiceerde Feil hierover in The Journal of Chemical Physics, vol. 35 (1961) 1863-1873.
Na de promotie was hij van 1961 tot 1964 werkzaam in Zuid-Afrika. Hij was lector aan het Physics Department van de Universiteit van Kaapstad, waar hij zich bezighield met structuuronderzoek met behulp van röntgendiffractie. - Op 1 januari 1965 begon Feil aan een 33 jaar durende carrière aan de nieuw opgerichte en in 1964 geopende Technische Hogeschool Twente. Hij aanvaarde het ambt van lector fysische chemie op 28 oktober 1965 officieel met het geven van de openbare les ‘Denken in de ruimte’. Sinds zijn komst naar Twente woonde Feil met zijn gezin op de universiteitscampus.
Op 1 december 1967 werd hij benoemd als hoogleraar fysische chemie der materie, vanaf 1 januari 1969 hoogleraar chemische fysica bij de vakgroep Chemische Fysica van de faculteit Chemische Technologie, later gecombineerd met Technische Natuurkunde. Hij zette een werkgroep op die onderzoek deed op het grensvlak van kristallografie en kwantumchemie. Met de verbeterde diffractiemeettechnieken bleek het mogelijk het model van een kristal te verfijnen. Allerlei begrippen uit de kwantumchemie, zoals bindingselektronen, bleken een rol te spelen bij het verklaren van de diffractiegegevens. Pyrazine was de eerste structuur waarvan de elektronendichtheid werd bepaald. - In 1973 was Feil werkgroepleider van de SON Werkgemeenschap voor Molecuulspectroscopie die zich bezighield met metingen en kwantumchemische berekeningen aan heteroaromatische verbindingen. Hij bekleedde tevens functies binnen de International Union of Crystallography (IUCr) en nam deel aan de internationale congressen. Hij was voorzitter van het organisatiecommissie van het tiende IUCr-congres dat in augustus 1975 in Amsterdam werd gehouden. In 1975 werd hij ook gekozen in de Akademie Commissie voor de Chemie (ACC) van de KNAW, ingesteld om het aanzien van de chemiebeoefening te versterken.
- Het Chemisch Weekblad besteedde in het nummer van 22 februari 1990 (p. 83) aandacht aan het feit dat Feil 25 jaar werkzaam was in Twente. Hij sprak zich daarbij als volgt uit: ‘Het aan een universiteit doen van onderzoek en geven van onderwijs op wetenschappelijk niveau, het bezig zijn met basiswetenschappen, ik vind dat erg aantrekkelijk. Maar ook het omgaan met die steeds weer wisselende groep van studenten heb ik altijd bijzonder fijn gevonden’.
- Naast de natuurwetenschap was Feil betrokken bij de samenwerking met de Derde Wereld. Hij richtte daartoe in 1975 de Werkgroep Ontwikkelingstechnologie in Twente op. In een interview met de Volkskrant op 25 oktober 2003 stelde hij dat hij steeds tussen twee werelden heeft geleefd. Tussen scheikunde en natuurkunde, tussen röntgendiffractie en kwantumchemie, tussen Nederland en de Derde Wereld.
In 1970 kreeg de afdeling Chemische Technologie een verzoek van de Ahmadu Bello University uit Nigeria, om medewerking te verlenen aan de oprichting van een Department of Industrial Chemistry. In het Chemisch Weekblad van december 1973 (p. O12-O13) wordt verslag gedaan van dit Nigeriaproject.
In 1980 hield Feil de Diesrede ‘Wetenschap, technologie en de Derde Wereld: overwinnen door gehoorzaamheid‘ over de samenwerking met de Derde Wereld.
In 1990 werd in Twente een internationale conferentie georganiseerd waarvan de proceedings werden samengesteld door J. De Bruijn en D. Feil: ‘Physics and physicists for development: European cooperation with the Third World: proceedings of the International Conference, September 10-11, 1990, University of Twente, Enschede, the Netherlands’. - Bij het bereiken van de 65e verjaardag ging Feil met emeritaat en hield hij het afscheidscollege ‘De realiteit van moleculen’. In het blad van Twentse universiteit U Today werd op 1 april 1998 onder de titel ‘Afscheid van een gedreven onderzoeker én wereldverbeteraar’ stilgestaan bij zijn vertrek. Hij bleef na zijn emeritaat op de Twentse campus wonen en hield contact met de universiteit. In 2009 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.
- Feil was getrouwd met Annet van Kekem en had kinderen. Hij overleed op 22 april 2020 op 87-jarige leeftijd in Enschede. Overlijdensadvertenties verschenen in de NRC en het dagblad Tubantia. Dit laatste dagblad publiceerde tevens een kort herdenkingsbericht. Ook de Nederlandse Vereniging voor Kristallografie herdacht hem.
- Feil is opgenomen in de Chemistry Tree met een overzicht van zijn wetenschappelijke publicaties. Ook in NARCIS staat een dergelijk overzicht met verwijzingen naar negen Open Access publicaties. De publicaties in boekvorm zoals zijn proefschrift, de openbare les uit 1965, het afscheidscollege uit 1998 en over de samenwerking met de Derde Wereld zijn opgenomen in WorldCat.
_____________________________________________________________________________________________
Datum 29-4-2020
