Prof. dr. Harmen (Harm) Beukers (1945-2020) was gepromoveerd als biochemicus en vanaf 1988 tot 2010 bijzonder hoogleraar geschiedenis van de geneeskunde aan de Universiteit Leiden. Vanaf 2007 als Scaliger-hoogleraar.- Harm Beukers werd op 20 oktober 1945 geboren te Rotterdam, waar hij ook zijn jeugd doorbracht. Na de middelbare school ging hij in 1963 geneeskunde studeren aan de Universiteit Leiden. In 1968 studeerde hij af en bleef daarna verbonden aan de Leidse universiteit.
- Op het Laboratorium voor Medische Chemie van de Faculteit der Geneeskunde werd onderzoek aan lipoproteïnen verricht. In het Chemisch Weekblad van 17 juli 1970 (p. 23-25) publiceerde hij samen met dr. G.J.M. Hooghwinkel een artikel over elektroforese in een polyacrylamide-gradient, toegepast in het promotieonderzoek. In april 1978 promoveerde hij op het proefschrift ‘Ladingsoppervlak en structuur van serum lipoproteïnen’.
- In 1981 werd het Laboratorium voor Medische Chemie verlaten en verbond hij zich aan de afdeling Geschiedenis der geneeskunde, later de vakgroep Metamedica genoemd. In 1988 volgde de benoeming tot hoogleraar geschiedenis van de geneeskunde. Op de website Leidse hoogleraren vanaf 1575 staat zijn wetenschappelijke carrière met een verwijzing naar de lange lijst van publicaties beschikbaar in de Leidse Universiteitsbibliotheek. Na zijn benoeming tot Scaliger-hoogleraar in 2007 publiceerde de universiteit een korte biografie op haar website.
- Beukers bracht tijdens zijn carrière voortdurend verbindingen aan tussen de bèta- en alfawetenschappen. Hij publiceerde ook over Herman Boerhaave, die naast medicijnen en botanie ook scheikunde doceerde en het belang van het laatste vak in zag. Beukers stelde in een artikel in het Leids Dagblad van 13 oktober 2017 het volgende: ‘Boerhaave vond dat wie niets wist van natuur- en scheikunde, biologie en wiskunde, onmogelijk een medicus kon zijn.’
- Beukers had een grote historische kennis van de ontwikkeling van de fysiologische chemie van voor de Tweede Wereldoorlog. Hij was daardoor een geschikte mederedacteur van het in 1987 verschenen jubileumboek van de Nederlandse Vereniging voor Biochemie, De eerste 60 jaar, onder redactie van H. Beukers, M. Gruber en R. Matthijsen.
Beukers was erelid van de Nederlandse Vereniging voor Biochemie en Moleculaire Biologie (NVBMB). Voordat hij zich ging concentreren op de geschiedenis van de geneeskunde schreef hij diverse artikelen over chemiehistorische onderwerpen (zie hieronder). - Beukers had een speciale band met Japan. Hij werd in 2015 gasthoogleraar aan de Universiteit van Nagasaki. Bij die stad lag het eiland Deshima waarop de Nederlanders tot 1853 handel dreven met Japan. Het was ook de plaats waar de Nederlanders de chemie naar Japan brachten zoals Beukers op een CHG-activiteit in 2013 uitlegde. Voor zijn bijdrage aan de kennisuitwisseling tussen Japan en Nederland ontving hij in 2015 de Keizerlijke onderscheiding in de orde van de Rijzende Zon Kyokujitsu Chūjushō.
- Beukers was tweemaal getrouwd en had kinderen. Na het overlijden van zijn eerste vrouw Gemma Cottaar hertrouwde hij met de Japanse Mayumi Sugawana. Hij overleed op 17 september 2020 in Leiderdorp, waar hij het grootste deel van zijn leven had gewoond. Een rouwadvertentie werd online geplaatst en op de website van de Leidse Universiteitsbibliotheek, jarenlang zijn studieplaats, stond een overlijdensbericht.
Op de website van het Leids Universitair Weekblad Mare verscheen op 28 september 2020 een terugblik van Kasper van Ommen, ‘De wereld is minder leuk zonder de prof met het strikje’. Dat strikje droeg hij al als 24-jarige zoals blijkt op de foto bij het artikel in het Chemisch Weekblad van 17 juli 1970.
Op de website van Gewina werd een lang en persoonlijk in memoriam geplaatst dat werd geschreven door de Amerikaanse hoogleraar geschiedenis Harold J. Cook, die Harm Beukers sinds 1987 kende.
In het in 2024 verschenen Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, 2022 – 2023, staat een Levensbericht van Harmen Beukers, door Heleen Dupuis, p. 49-59. De jaarboeken worden opgenomen in Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren.
Chemiehistorische publicaties van Harm Beukers
- H. Beukers, ‘Het laboratorium van Sylvius’, Gewina: Tijdschrift voor de geschiedenis der geneeskunde, natuurwetenschappen, wiskunde en techniek, vol. 3 (1980) p. 28-36.
- H. Beukers, ‘Mechanistische principes bij Franciscus delle Boë, Sylvius’, Gewina: Tijdschrift voor de geschiedenis der geneeskunde, natuurwetenschappen, wiskunde en techniek, vol. 5 (1982) p. 6-15.
- H. Beukers, ‘De wisseling der stof. De fysiologische scheikunde in Nederland tussen 1840 en 1870’. Hoofdstuk in: D. de Moulin ed., Kracht en Stof. De introductie van moderne natuurwetenschappelijke denkwijzen in de geneeskunde, zoals blijkt uit Nederlandse medische vakbladen, 1840-1870. Amsterdam, 1985. Klik hier voor een bespreking van het boek.
- H. Beukers, M. Gruber en R. Matthijsen (red.), Nederlandse Vereniging voor Biochemie: De eerste 60 jaar: jubileumboek. Nederlandse Vereniging voor Biochemie, Utrecht, 1987. Als pdf-bestand (9 MB) te downloaden van de CHG-website.
- K.W. Gratama, Leraar onder de Japanners: brieven van dr. K.W. Gratama betreffende zijn verblijf in Japan, 1866-1871. Amsterdam, 1987. Redactie door H. Beukers, L. Blussé en R. Eggink. Klik hier voor een bespreking van het boek.
- H. Beukers, ‘Een nieuwe werkplaats in de geneeskunde: de opkomst van laboratoria in de geneeskundige faculteiten’, Gewina: Tijdschrift voor de geschiedenis der geneeskunde, natuurwetenschappen, wiskunde en techniek, vol. 9 (1986) p. 266-277.
- H. Beukers, 'Introductie van de Moderne Chemie in Japan', Forum diagnosticum nr. 2 (1989) p. 31-34 en nr. 3-4 (1989), p. 48-51. Als pdf-bestand te downloaden van de CHG-website.
- H. Beukers, ‘Genezen met Alcali en Acidum’, Foliolum, vol. XIX, ed. III (2006) p. 39-43.
__________________________________________________________________________________________
Datum: 30-9-2020
